«گرسنگی»؛ جنایت جنگی یا فاجعه انسانی؟

در 24 می 2018، شورای امنیت سازمان ملل (UN) به‌اتفاق‌آراء قطعنامه‌ای را تصویب کرد که استفاده از ناامنی غذایی و گرسنگی را به‌عنوان تاکتیک جنگی محکوم می‌کرد. این اولین‌بار بود که شورا به‌این‌موضوع پرداخته و تهدیدی جدی را برای زندگی ده‌هامیلیون‌نفر به‌رسمیت می‌شناخت. این قطعنامه که کشورهای درگیر در جنگ‌های بین‌المللی یا داخلی را هدف قرار می‌دهد، از همه طرف‌ها می‌خواهد ذخایر غذایی، مزارع، بازارها و سایر مکانیسم‌های توزیع را دست‌نخورده باقی بگذارند. این قطعنامه از طرف‌های درگیر می‌خواهد به کارکنان کمک‌های بشردوستانه امکان دسترسی بدون مانع به جمعیت‌های نیازمند را بدهند و تأکید می‌کند که استفاده از گرسنگی غیرنظامیان به‌عنوان روش جنگی ممکن است یک جنایت جنگی محسوب شود. تاریخ جنگ مملو از نمونه‌هایی از تاکتیک‌های نظامی‌ست که عمداً با هدف گرسنه‌نگه‌داشتن ارتش‌های دشمن یا جمعیت‌های غیرنظامی استفاده شده‌اند. درطول جنگ داخلی ایالات‌متحده، سربازان اتحادیه تحت قوانین درگیری معروف به کد لیبر (Lieber Code) می‌جنگیدند که به آن‌ها اجازه می‌داد دشمن متخاصم، مسلح یا غیرمسلح را گرسنه نگه دارند. آلمان نازی درطول جنگ جهانی دوم یک «طرح گرسنگی» (Hunger Plan) تهیه کرد که اگر اجرا می‌شد، می‌توانست منجر به گرسنگی حدود 20میلیون‌نفر یا بیشتر در قلمرو تحت‌کنترل اتحاد جماهیر شوروی شود. صدهاهزارنفر درطول محاصره لنین‌گراد (سن‌پترزبورگ) اتحاد جماهیر شوروی، بین سال‌های 1941 و 1944 از گرسنگی مردند. در میان جنگ‌های معاصر، جنگ‌های داخلی سودان‌جنوبی، سوریه و یمن نمونه‌هایی برای نشان‌دادن مشکل گرسنگی در مناطق درگیری‌اند؛ اما در ماه‌های اخیر شرایط اسفناک غزه درنتیجه جنگ رژیم صهیونیستی با فلسطین، به‌نوعی روی تمام درگیری‌های پیشین را دراین‌زمینه سفید کرده است! درحالی‌که بیش از 650‌روز از شروع جنگ غزه می‌گذرد، گرسنگی در نوار غزه فاجعه‌زده براثر محاصره ارتش اشغالگر، به معضلی انسانی بدل شده که جامعه جهانی باید نسبت‌به‌آن واکنش‌های آنی و کارآمدی نشان دهد. گرسنگی دراین‌مناطق بیداد می‌کند و موارد فوت ناشی از عدم‌دسترسی به منابع غذایی روبه‌افزایش است. برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد هشدار داد: از هر سه‌نفر در غزه نزدیک به یک‌نفر، چندروز بدون غذا می‌ماند. این نهاد سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای که دراختیار خبرگزاری فرانسه گذاشته گفته است که سوءتغذیه درحال‌افزایش است و ۹۰هزار زن و کودک نیاز فوری و مبرم به درمان دارند. به‌گزارش ایرنا به‌نقل‌از مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین؛ «محمد ابوسلمیه» (مدیر بیمارستان شفا در غزه) می‌گوید: «وضعیت فعلی فراتر از سوءتغذیه است و به‌طورکامل کمبود تغذیه را در همه گروه‌های سنی از کودکان تا سالمندان شامل می‌شود». وی هشدار داده که بدون فراهم‌شدن حداقل نیازهای غذایی، ارائه هرگونه درمان مؤثر به بیماران گرسنه غیرممکن است و این‌مسئله چالشی بزرگ برای کادر پزشکی به‌شمار می‌آید. واقعیت این‌است‌که قحطی در نوار غزه به نقطه‌ای بحرانی و سطحی بی‌سابقه رسیده؛ تاحدی‌که به‌نظر می‌رسد دیگر شعارهای بشردوستانه و استانداردهای جهانی بیشتر به یک شوخی رسانه‌ای شبیه است تااینکه راهکاری برای مبارزه بااین‌روند افسارگسیخته باشد. این‌روزها گرسنگی در غزه جان همه را تهدید می‌کند؛ زنان، کودکان، بیماران، سالمندان، مردان و حتی حیوانات. به‌گزارش پزشکان بدون مرز (MSF)؛ یک‌چهارم کودکان خردسال و زنان باردار در مراکز غزه دچار سوءتغذیه‌اند. دراین‌گزارش که در تاریخ 25 جولای امسال منتشر شده، آمده است: «هفته گذشته در تأسیسات ما در غزه، 25درصد از کودکان و زنان باردار که برای سوءتغذیه غربالگری شدند، دچار سوءتغذیه بودند. بنابر شواهد موجود؛ آنچه در غزه اتفاق می‌افتد، گرسنگی‌دادن عمدی مردم است که توسط مقامات اسرائیلی ایجاد شده. مقامات اسرائیلی باید اجازه دهند موادغذایی و کمک‌ها در مقیاس وسیع وارد غزه شوند». سازمان پزشکان بدون مرز (MSF) هشدار می‌دهد که استفاده عمدی مقامات اسرائیلی از گرسنگی به‌عنوان سلاح در غزه، فلسطین، همچنان ادامه دارد و گرسنگی به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است؛ به‌طوری‌که بیماران و حتی برخی از کارکنان مراقبت‌های بهداشتی اکنون برای بقا می‌جنگند. کارکنان MSF روزانه در کلینیک‌های خود تعداد فزاینده‌ای از بیماران سوءتغذیه را پذیرش می‌کنند؛ درحالی‌که خودشان نیز برای یافتن غذای کافی درتلاش هستند. در غربالگری‌های کودکان شش‌ماهه تا پنج‌ساله و زنان باردار و شیرده در مراکز MSF در هفته قبل، 25‌درصد دچار سوءتغذیه بودند. در کلینیک MSF (در غزه)، در شمال نوار، تعداد افرادی‌که برای درمان سوءتغذیه ثبت‌نام کرده‌اند از 18 می چهاربرابر شده؛ درحالی‌که نرخ سوءتغذیه شدید در کودکان زیرپنج‌سال تنها در دوهفته‌اخیر سه‌برابر شده. این فقط گرسنگی نیست؛ «گرسنگی عمدی» ا‌ست که توسط مقامات اسرائیلی ایجاد شده است. درحالی‌که طبق هیچ قانون و عرف و اصول اخلاقی، استفاده از غذا به‌عنوان سلاح برای اعمال فشار بر جمعیت غیرنظامی نباید عادی‌سازی شود. مقامات اسرائیلی باید اجازه دهند که غذا و کمک‌های بشردوستانه در مقیاس وسیع وارد غزه شود. «ما هرروز در کلینیک خود در غزه شاهد پیامدهای وخیم این کمبودها هستیم»؛ این‌را کارولین ویلمن؛ هماهنگ‌کننده پروژه در کلینیک پزشکان بدون مرز در شهر غزه می‌گوید و ادامه می‌دهد: «ما هرروز 25 بیمار جدید را برای سوءتغذیه ثبت‌نام می‌کنیم. این‌روزها خستگی و گرسنگی را در همکاران خودمان می‌بینیم». درهمین‌حال، صدهانفر که به‌شدت به کمک‌های فوری احتیاج دارند، همچنان توسط نیروهای اسرائیلی و پیمانکاران امنیتی خصوصی در مراکز توزیع غذا که توسط نماینده اسرائیل در بنیاد بشردوستانه غزه (GHF) اداره می‌شود، موردحمله قرار می‌گیرند. آمانده بازرول؛ رئیس شرایط اضطراری پزشکان بدون مرز در غزه می‌گوید: «آنچه می‌بینیم غیرقابل‌تصور است؛ یک ملت به‌طورکامل عمداً از غذا و آب محروم می‌شوند؛ درحالی‌که نیروهای اسرائیلی هرروز قتل‌عام می‌کنند و مردم برای تکه‌های غذا در مراکز توزیع به تکاپو می‌افتند. هر ذره انسانیت در غزه در نسل‌کشی جاری از بین رفته است». همچنین طبق اعلام وزارت بهداشت؛ در دوماه‌گذشته، بیش از 1000‌نفر کشته و بیش از 7200‌نفر زخمی شده‌اند؛ درحالی‌که تلاش می‌کردند کمک دریافت کنند؛ ازجمله بخش بزرگی در مراکز توزیع GHF که توسط دولت آمریکا حمایت و تأمین مالی می‌شود. باوجوداینکه این مراکز برای جلوگیری از انحراف در کمک‌رسانی ایجاد شده‌اند، به‌نظر می‌رسد هیچ اقدام قابل‌توجهی را برای کاهش غارت‌ها انجام نداده‌اند. آمارها نشان می‌دهد: علاوه‌بر کودکانی که در روزها و هفته‌های اخیر در نتیجه جنگ گرسنگی رژیم صهیونیستی علیه غزه جان خود را از دست داده‌اند، 650‌هزار کودک همچنان درمعرض‌خطر مرگ براثر گرسنگی و سوءتغذیه هستند و باید به این آمار تعداد بیماران بدحال و دارای شرایط خاص را نیز افزود. درواقع توزیع غذا به‌شکل موجود، جزو کمک‌های بشردوستانه نیست؛ بلکه جنایات جنگی هستند که در روز روشن انجام شده و با زبانی دلسوزانه به جهان ارائه می‌شوند. دکتر محمد ابومغیثیب؛ معاون هماهنگ‌کننده پزشکی پزشکان بدون مرز در غزه می‌گوید: «کسانی‌که به مرکز توزیع‌های غذای بنیاد بشردوستانه غزه می‌روند، می‌دانند به‌همان‌اندازه که شانس دریافت یک کیسه آرد را دارند، شانس این‌را هم دارند که با گلوله‌ای در سرشان آنجا را ترک کنند». گزارش پزشکان بدون مرز می‌افزاید: «علاوه‌بر افرادی‌که در سایت‌های GHF زخمی شده‌اند، تیم‌های ما ده‌ها بیمار را که در نتیجه اقدام به کشتارهای مکرر توسط نیروهای اسرائیلی نیازمند کمک‌اند، درمان کرده‌اند؛ درحالی‌که مردم منتظر آرد از کامیون‌هایی هستند که از آنجا عبور می‌کنند». ویلمن می‌گوید: «اخیراً در اورژانس کلینیک شیخ رضوان، ده‌ها کشته و زخمی، آورده شد. این‌ها افرادی بودند که برای گرفتن آرد به کامیون‌ها نزدیک شده بودند و بی‌رحمانه توسط نیروهای اسرائیلی هدف گلوله قرار گرفتند. درآن‌روز، تیم‌های پزشکی پزشکان بدون مرز و وزارت بهداشت در کلینیک، در شمال غزه، 122‌نفر را با جراحات ناشی از گلوله که در حین انتظار برای آرد مورد تیراندازی قرار گرفته بودند، درمان کردند؛ 46‌نفر دیگر نیز هنگام ورود فوت کرده بودند». به‌علت بدترشدن اوضاع در هفته گذشته، آشپزخانه‌های اجتماعی که به بیماران و کادر پزشکی در بیمارستان‌ها غذا می‌دهند، برای انجام ‌کار با مشکل مواجه و برخی برای چندین‌روز تعطیل شده‌اند. حتی اگر بتوانند غذا را تحویل دهند، فقط یک‌وعده غذایی در روز شامل برنج ساده برای بیمارانی‌ست که برای بهبودی مناسب به غذای غنی از مواد مغذی نیاز دارند و اغلب هیچ‌چیز برای کادر درمانی وجود ندارد. این دیگر مربوط به آنچه مردم می‌توانند بپردازند نیست. تقریباً در بیشتر نوار غزه هیچ غذایی دردسترس نیست. برای ماه‌ها، اسرائیل ارسال موادغذایی به غزه را بسیارکمتر از جیره غذایی برای جلوگیری از گرسنگی نگه داشته و اکنون تعداد کشته‌شدگان به‌سرعت درحال‌افزایش است. دکتر جان کالر؛ یکی از بنیان‌گذاران مدگلوبال و متخصص اطفال که دوبار درطول جنگ در غزه داوطلبانه خدمت کرده، در گفت‌وگویی با سازمان خبری بین‌المللی آسوشیتدپرس در 25 ژوئیه 2025 گفت: «انسان‌ها به‌خوبی برای زندگی با کمبود کالری تکامل یافته‌اند اما تاحدی. به‌نظر می‌رسد ما از خطی عبور کرده‌ایم که در آن بخشی از جمعیت به نقطه‌های پایانی تحمل‌پذیری فیزیکی خود رسیده‌اند. این آغاز یک مارپیچ مرگ جمعیتی‌ست». اسرائیل از ماه مارس به‌مدت 2.5ماه ورود غذا، دارو، سوخت و سایر اقلام را به غزه به‌طورکامل قطع کرد و گفت که هدف آن تحت‌فشارقراردادن حماس برای آزادی گروگان‌هاست. دراین‌مدت، غذا برای گروه‌های امدادی و در بازارها تاحدزیادی تمام شد و کارشناسان هشدار دادند که غزه درآستانه قحطی کامل قرار دارد. در اواخر ماه می، اسرائیل کمی از محاصره کاست و وزارت خارجه اسرائیل اعلام کرد که ازآن‌زمان‌تاکنون، حدود 4500 کامیون برای توزیع توسط سازمان ملل و سایر گروه‌های امدادی اجازه ورود یافته‌اند؛ ازجمله 2500‌تن غذای کودک و غذای ویژه پرکالری برای کودکان. این‌میزان به‌طورمتوسط 69 کامیون در روز است که بسیارکمتر از 500 تا 600 کامیون در روز است که سازمان ملل می‌گوید موردنیاز است. درعین‌حال درحالی‌که رسانه‌های طرفدار رژیم صهیونیستی سعی دارند این بحران مواد غرایی را به حماس نسبت دهند و حتی سخنگوی دفتر نخست‌وزیر اسرائیل، وجود «قحطی ایجادشده توسط اسرائیل» در غزه را تکذیب کرد و حماس را درباره غارت کامیون‌های کمک‌رسانی مقصر دانسته است؛ اما سازمان ملل این ادعا را که حماس مقادیر قابل‌توجه از کمک‌ها را به‌سرقت می‌برد، رد می‌کند. کارکنان نهادهای بشردوستانه نیز معتقدند که اسرائیل باید اجازه دهد کمک‌ها آزادانه وارد شوند و باور دارند که غارت‌ها نیز هرزمان‌که کمک‌ها به مقادیر لازم و فراوان وارد شوند، متوقف می‌شود. هرچه هست زمان آن رسیده که جامعه بین‌المللی برای توقف حرکت این ماشین جنگی علیه مردم بی‌دفاع فلسطین اقدامی عملی صورت دهد و جنایات اسرائیل را بر پرده حقیقت به‌نمایش بگذارد. دراین‌روزها که جهان با سطح تازه‌ای از ددمنشی مواجه است و شیوه‌های مرگ اجباری هرروز شکل تازه‌تری به‌خود می‌گیرد. «جنگ، بی‌خانمانی، شکنجه، گرسنگی»؛ واژه‌هایی هستند که قرن‌ها به‌خودی‌خود بار عظیم رنجی بی‌پایان را به شانه‌های بشر تحمیل کرده‌اند و حالا اگر قرار باشد این کلمات، پسوندهایی برای واژه «کودکان» باشند، معلوم نیست انسان چگونه باید بار زجر و شکسته‌شدن استخوان انسانیت در جهانی چنین نازیبا را به‌دوش بکشد. مردمان بی‌پناه غزه این‌روزها نیازمند دیده‌شدن توسط وجدان‌های بیدار بین‌المللی هستند؛ وگرنه در صدر اخبار رسانه‌های جهان بودن، هیچ دردی را از تن‌های نحیف تنها دوا نمی‌کند.

سروناز بهبهانی