سرطان امروز؛ روایتی نو از یک بیماری کهن

 دکتر اردشیر معطوفی*

سرطان نامی آشناست که تقریباً همه ما در اطراف خود شنیده‌ایم. بسیاری از خانواده‌ها، مستقیم یا غیرمستقیم، با این بیماری درگیر بوده‌اند؛ اما آنچه درباره سرطان گفته می‌شود، همیشه با واقعیت علمی امروز یکسان نیست. در سال‌های اخیر، پزشکی چنان پیشرفت کرده که نگاه ما به سرطان تغییر کرده است: دیگر نمی‌توان آن‌را تنها یک بیماری غیرقابل‌کنترل دانست.

سرطان چیست و چرا رخ می‌دهد؟
سرطان دراصل، نتیجه «رشد خارج‌ازکنترل سلول‌های بدن» است. در حالت طبیعی، سلول‌ها طبق برنامه‌ای مشخص رشد می‌کنند و در زمان مناسب می‌میرند؛ اما گاهی این نظم برهم می‌خورد و سلول‌ها بی‌وقفه تقسیم می‌شوند. تجمع این سلول‌ها می‌تواند توده یا «تومور» بسازد و البته دربعضی‌موارد نیز سلول‌های سرطانی به نقاط دیگر بدن گسترش یابند. علل بروز سرطان متنوع‌اند: زمینه‌های ژنتیکی، مصرف دخانیات، تغذیه ناسالم، کم‌تحرکی، تماس با برخی مواد شیمیایی یا حتی عفونت‌های خاص. بااین‌حال، قرارگرفتن درمعرض این‌عوامل الزاماً به‌معنای ابتلا نیست. درواقع، بروز سرطان حاصل برهمکنش پیچیده میان ژنتیک فرد و محیط زندگی اوست.

باورهای نادرست؛ سرطان همیشه پایان نیست
یکی از رایج‌ترین برداشت‌های غلط این‌است‌که سرطان مساوی با پایان زندگی‌ست. خوشبختانه امروز می‌دانیم این باور درست نیست. بسیاری از سرطان‌ها اگر در مراحل اولیه شناسایی شوند، کاملاً قابل‌درمان‌اند. برای‌نمونه: بخش بزرگی از بیماران مبتلابه‌سرطان پستان یا روده بزرگ پس از درمان به زندگی طبیعی بازمی‌گردند؛ حتی درمواردی‌که بیماری در مراحل پیشرفته‌تر کشف شود، درمان‌های نوین مانند داروهای هدفمند و ایمنی‌درمانی این امکان را فراهم کرده‌اند که بیماران سال‌های طولانی با کیفیت زندگی خوب در کنار خانواده‌شان زندگی کنند. به‌زبان‌ساده: سرطان در بسیاری‌ازمواقع از یک بیماری «کُشنده» به یک بیماری «قابل‌کنترل» تبدیل شده است.

اهمیت تشخیص زودهنگام
در درمان سرطان، زمان حرف اول را می‌زند. هرچه بیماری زودتر شناسایی شود، احتمال درمان کامل بیشتر خواهد بود. اینجاست که غربالگری معنا پیدا می‌کند. غربالگری یعنی: بررسی افراد پیش از بروز علائم آشکار. برای‌مثال: «ماموگرافی» می‌تواند سرطان پستان را در مراحل ابتدایی کشف کند؛ یا «کولونوسکوپی» می‌تواند پولیپ‌های روده را قبل از سرطانی‌شدن از بین ببرد. چنین اقداماتی جان هزاران‌نفر را در سراسر دنیا نجات داده است. حتی اگر فرد در برنامه‌های غربالگری نباشد، باید نسبت به علائم هشداردهنده بدن هوشیار باشد: کاهش وزن بدون دلیل، خونریزی‌های غیرعادی، توده‌های جدید، تغییر در عادات روده یا مثانه؛ یا خستگی غیرمعمول. مراجعه سریع به پزشک در چنین مواردی، می‌تواند مسیر درمان را تغییر دهد.

علم و امید درکنارهم
نمی‌توان انکار کرد که شنیدن واژه سرطان برای هر بیمار و خانواده‌ای سنگین است؛ اما واقعیت امروز پزشکی امیدی تازه ‌همراه دارد. بسیاری از بیماران پس از درمان، زندگی عادی خود را ادامه می‌دهند؛ و حتی آن‌هایی‌که بیماری‌شان کاملاً درمان‌پذیر نیست، با کمک روش‌های جدید می‌توانند سال‌ها با کیفیت زندگی مناسب کنار عزیزانشان باشند. سرطان تجربه‌ای صرفاً جسمی نیست؛ بلکه تجربه‌ای انسانی و عاطفی‌ست. بیمار علاوه‌بر دارو و جراحی، به حمایت روانی، امید و همدلی نیاز دارد. اینجاست که نقش پزشکان، خانواده و جامعه اهمیت پیدا می‌کند. امروز دیگر سرطان به‌معنای یک حکم قطعی نیست. با غربالگری، تشخیص زودهنگام و درمان‌های نوین، می‌توان شانس زیادی برای کنترل و حتی درمان بیماری داشت. مهم‌ترازهمه اینکه بیماران بدانند: هرچند مسیر پیش‌رو آسان نیست؛ اما تنها هم نیستند. علم و امید، دو بالی هستند که می‌توانند راه را روشن کنند.

متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی*