تفاوت‌های مهاجر و مهاجرزاده

عده بسیارزیادی از اتباع مهاجر سال‌هاست که در ایران ساکن هستند؛ مجوزهای لازم برای حضور در کشور را دارند و در ایران صاحب فرزند شدند. فرزندان آنان نیز بیش‌ازآنکه هویتی افغانستانی داشته باشند؛ هویت و اخلاقیات ایرانی‌ها را دارند. از سبک زندگی گرفته تا ذائقه آنان حالا دیگر ایرانی شده است؛ به این‌افراد مهاجرزاده می‌گویند. افرادی‌که از پدر یا مادر مهاجر قانونی و در ایران زاده شدند و جز ایران مایل به سکونت در هیچ کشوری نیستند. بااین‌حال برخی از ایرانیان حضور هیچ‌یک‌از اتباع چه مهاجر و چه مهاجرزاده را برنمی‌تابند. برخی از هم‌وطنان، تفاوتی میان اتباع مجاز با اتباع غیرمجاز قائل نیستند؛ برخی از ما حتی به هم‌وطنانی که به‌لحاظ ظاهری اندکی به اتباع شباهت دارند طعنه و کنایه می‌زنند. درهمین‌خصوص با احمد مدقق فعال اجتماعی و فعال فرهنگی تبعه افغانستان گفت‌وگو کردیم. وی درخصوص سابقه حضور اتباع افغانستانی در ایران گفت: موج مهاجرت از افغانستان به ایران همواره بوده است و چندان تازگی ندارد؛ حتی مهاجرت به ایران در زمان ناصرالدین‌شاه که افغانستان مستعمره انگلیس بود هم وجود داشت. بسیاری از ایرانیانی که امروز در مناطقی همچون تایباد، تربت‌جام و سراسر استان خراسان‌جنوبی زندگی می‌کنند و ایرانی هستند؛ ریشه افغانستانی دارند. مدقق افزود: در زمان محمدرضاشاه برای کارگری بسیاری از کارگران افغانستانی به ایران آمدند و تبعه ایران شدند. پس‌ازانقلاب هم پذیرش مهاجران افغانستانی حالت اعتقادی و ایدئولوژیکی پیدا کرد و بسیاری از مهاجران به‌دلیل اعتقادات مذهبی و انقلابی جذب اصول و مبانی جمهوری اسلامی ایران شدند. وی بابیان‌اینکه بسیاری از مهاجران قصد داشتند موقتی در ایران کار کنند و روزی به افغانستان بازگردند؛ گفت: به‌دلایل متعدد ماندن افغانستانی‌ها در ایران طولانی شد که یکی از مهم‌ترین دلایل آن تداوم جنگ‌های داخلی افغانستان بود. هرچقدرکه زمان مهاجرت مردم افغانستانی طولانی‌تر شد پیوندهای بیشتری در داخل ایران با ایرانیان پیدا کردند و مسیر بازگشت آنان به افغانستان سخت‌تر شد. برخی‌دیگر از اتباع هم که قادر به حضور در ایران نبودند؛ به‌دنبال مهاجرت از ایران به کشورهای اروپایی بودند زیرا بازگشت به افغانستان خطرناک و بسیاردشوار بود. این فعال فرهنگی افزود: نتیجه طولانی‌شدن اقامت مهاجران این‌شدکه ما شاهد مهاجران نسل دو یا همان مهاجرزادگان بودیم. کسانی‌که خودشان مهاجر نبودند و هجرتی نکرده بودند. بااین‌حال در میان عامه مردم مهاجرزادگان هم مهاجر محسوب می‌شوند. وی بابیان‌اینکه نوع سیاست‌گذاری فرهنگی و ملی ایران دربرخوردبا پدیده مهاجرزادگان تفاوتی با نوع برخورد با مهاجران نداشت؛ گفت: این‌درحالی‌ست‌که مهاجر زادگان اخلاق و هویتی آمیخته با ایرانیان داشتند. این مهاجرزادگان دیگر اتباع خارجی محسوب نمی‌شوند زیرا در شرایط ایران زیست کرده تربیت شده و بزرگ شدند. خلق‌وخو و ذائقه این‌افراد تقریباً ایرانی شده. البته ایرانی هم محسوب نمی‌شوند زیرا به‌لحاظ ژنتیکی تنها یک نسل قبل از پدرومادری افغانستانی هستند و همچنین ساختارهای اداری و سیاسی کشور میزبان یعنی ایران هم آنان را از اتباع خارجی محسوب می‌کند. این کارشناس مسائل فرهنگی گفت: نتیجه این نگاه به مهاجرزادگان این‌است‌که صدهاهزارنفر درحال‌حاضر یک برزخ هویتی را تجربه می‌کند و ازطرفی هیچ سیاست‌گذاری و برنامه‌ای برای آن‌ها دیده نشده. مدقق افزود: براین‌اساس تصمیم گرفتیم به‌همراه جمعی از این مهاجرزادگان که چنین شرایطی را دارند رسانه‌ای را تحت‌عنوان این‌ها در قالب یک مجله منتشر کنیم. این‌ها اشاره‌ای به یک جمع نزدیکی دارد. رویکرد ما دراین‌رسانه این‌است‌که می‌خواهیم تصویر واقعی‌تری از این نسل مهاجرزادگان بدهیم. وی بااشاره‌به‌اینکه بیشتر رسانه‌های ایرانی معمولاً تصاویر کودکان کار را به‌عنوان تصویر غالب کودکان افغانستانی منتشر کردند؛ گفت: البته که پدیده کودک کار اتباع واقعی است اما موفقیت‌ها و استعدادهای کودکان افغانستانی خیلی‌کمتر دیده می‌شود و به تلاش‌های این نوجوانان و کودکانه توجه کمی می‌شود. مسئول نشریه این‌ها گفت: چند قسمت ویژه در نشریه این‌ها داریم که یکی از این قسمت‌ها گفتگو با جوانان موفق اتباع است. برای خود ما هم عجیب بود؛ استعدادها و ظرفیت‌های بسیارزیادی در میان کودکان‌ونوجوانان اتباع وجود دارد و این توانمندی‌ها به حوزه یا عرصه خاصی محدود نمی‌شود. در جشنواره رشد که سالانه آموزش‌وپرورش برگزار می‌کند؛ بخش قابل‌توجهی از برگزیدگان، نسل‌های ۲ و ۳ مهاجران افغانستانی هستند. علاوه‌بر موفقیت‌های فردی، در یک‌بخش از این رسانه تحت‌عنوان داستان یک جمع، تلاش می‌کنیم که موفقیت‌های این نسل را که در قالب یک جمع، شکل گرفته است نمایش دهیم و بازتاب دهیم. وی درباره موفقیت‌های بین‌المللی و ایرانی گروه‌های اتباع هم گفت: با یک‌گروه سرود دخترانه یا با یک نوجوان دختر ورزشکار که در رشته کاتا به‌صورت حرفه‌ای فعالیت می‌کند و چندین عنوان قهرمانی کسب کرده است؛ گفت‌وگو و کردیم یا یکی از اتباع نوجوان نقاش است و بسیاری از تابلوهایش در سطح بین‌الملل، به‌نمایش گذاشته شده. دراین‌نشریه به معرفی عناوین کتاب، شعر، پویانمایی، انیمیشن و فیلم نیز می‌پردازیم؛ تا ازاین‌طریق به مسئله هویت، مهاجرزادگی، فرصت‌ها و چالش‌هایی که پیش‌روی آن‌ها است بپردازیم. وی باتأکیدبراینکه نسل دومی بودن را یک وضعیت می‌بینیم؛ گفت: نسل دومی بودن نه محرومیت است و نه موقعیت ویژه برای رسیدن به فرصت‌های بیشتر. نسل دومی بودن در میان مهاجران فرصت‌ها و چالش‌های خاص خود را دارد. خوب است ما به‌عنوان مهاجران نسل دوم به‌خوبی وضعیت خودمان را بشناسیم و از ظرفیت‌هایش بهتر آگاه شویم تا عملکرد بهتری داشته باشیم.