کد خبر:
406272
| تاریخ مخابره:
1404 دوشنبه 27 مرداد -
00:08
چشم انداز
کنترل بحران آب بهکمک توسعه مزارع هوشمند
کاهش بیش از ۴۰درصدی بارشها، تنش شدید آبی را در بخشهای مختلف کشور؛ بهویژه کشاورزی تشدید کرده و طبق نظر کارشناسان؛ کشت «محصولات پرآببر» مانند برنج، هندوانه و گندم در مناطق کمآب، فشار بر منابع آبی را افزایش داده و اصلاح الگوی کشت و آبیاری نوین، نیاز ضروری اینبخش است. بهگزارش اصغر عبداللهی (ایسنا)؛ بخش کشاورزی بهعنوان یکی از بزرگترین مصرفکنندگان منابع آب در ایران، سهم عمدهای در ناترازی آب دارد و از عوامل اصلی کاهش سطح آبهای زیرزمینی و کاهش حجم منابع آبی محسوب میشود.
بیش از ۹۰درصد مصرف آب کشور به بخش کشاورزی اختصاص دارد. روشهای سنتی کشت و آبیاری، عدماستفاده از فناوری نوین و تجهیزات جدید، به هدررفت قابلتوجه آب دراینبخش موجب میشود که همینموضوع باعث شده تا بخش کشاورزی نتواند تعادل بین برداشت و تغذیه منابع آب را حفظ کند. محسن موسوی؛ کارشناس کشاورزی درباره هدررفت آب در بخش کشاورزی توضیح داد: روشهای مختلف برای جلوگیری از هدررفت آب را وزارت جهاد انجام میدهد، از روشهای نوین و قطرهای تا مدل زیرزمینی و ... درواقع اینروشها را برای نصف اراضی کشاورزی کشور یعنی حدود سهمیلیونهکتار اجرا کردهاند اما بحثهای دیگری درباره هدررفت آب مطرح است. او ادامه داد: هدررفت در جایی دیگر است و صرفاً در روشهای آبیاری نیست. ضایعات کشاورزی زیادی داریم. نزدیک به ۳۰میلیاردمترمکعب یعنی یکسوم آب کشاورزی در ضایعات هدر میرود که بهخاطر تجهیزات قدیمی و غیراستاندارد است؛ مثلاً کمباینهای فرسوده ۱۰درصد محصولات گندم را روی زمین هدر میدهند. مثال دیگر: استفاده از تکنولوژیهای فرسوده است. یک مصداق دیگر سیبی است که در شمالغرب تولید میشود و تقریباً نیمی از اینمحصول بهصورت ضایعات از بین میرود و آنجاست که منابع آبی را از دست میدهیم. اُفت شدید سطح آبهای زیرزمینی، فرونشست زمین و کاهش کیفیت آب را درپی داشته و اینموضوع تأثیر مستقیمی بر کشاورزی، محیطزیست و زندگی جوامع محلی دارد که به بحران آب در کشور دامن میزند. طبق مشاهدات عینی و آمار موجود نیز در برخی استانها محصولاتی کشت میشود که شرایط منطقه اجازه آنرا نمیدهد؛ موضوعی که فشار مضاعف را به منابع آبی (سطحی و زیرزمینی) وارد میکند؛ مثلاً در میانه (آذربایجانشرقی)، کشاورزان بااستفادهاز سفرههای آب زیرزمینی، برنج کشت میکنند؛ اقدامی که کارشناسان آنرا ناپایدار و خطرناک برای منابع آب میدانند. علاوهبراین؛ کشت محصولات فراسرزمینی و آببر نیز در برخی مناطق ادامه دارد که تنش آبی را تشدید میکند. راهکارهایی برای کاهش فشار بر منابع آب در بخش کشاورزی وجود دارد که تجربه جوامع پیشرفته آنرا بهخوبی نشان میدهد. استفاده از آبیاری نوین مانند قطرهای و بارانی، تغییر الگوی کشت به محصولات کمآب و کنترل کشت فراسرزمینی و غیرقابلاجرا در مناطق کمآب، از اقدامات کلیدی است. در جوامع پیشرفته مانند استرالیا، سامانههای هوشمند آبیاری، دادههای ماهوارهای و سیاستهای سختگیرانه در تخصیص منابع آب توانسته مصرف را کاهش دهد و فشار بر منابع را کنترل کند. ارائه مشوقهای مالی و آموزشی به کشاورزان نیز نقش مهمی در تغییر رفتار مصرفکنندگان آب دارد. این کارشناس کشاورزی بااشارهبه موضوع فوق گفت: همه مسائل گفته شدهاند و مثلاً ما باید فقط در سه استان برنج کشت کنیم و باقی شالیزارها در ۲۰ استان دیگر غیرقانونی هستند و نمیدانیم چرا در ۲۰ استان برنج کشت میشود. در بحث کشت فراسرزمینی هم متأسفانه خیلی عقب هستیم و کشورهایی مثل عربستان و امارات خیلی از ما جلو هستند. کشورهای خیلیخوبی مثل قزاقستان، ارمنستان و ... هستند؛ میشد با آنها همکاری کنیم اما متأسفانه دراینزمینه خوب عمل نکردهایم. موسوی تأکید کرد: آب کشاورزی و صنعتی هم قوانین مشخصی دارد که باید رعایت شده و مورد نظارت قرار گیرند. صنایع باید از پساب استفاده کنند و وزارت نیرو هم اعلام کرده است. درزمینه آبیاری هوشمند اما ما درزمینه سلولهای خورشیدی خیلی عقب هستیم؛ مثلاً تقریباً تمامی مزارع کشوری مثل هند به سلولهای خورشیدی مجهز هستند و در ایران اینطور نیست. باید شرایط را تغییر دهیم. در فلات مرکزی قابلیت بالایی داریم و دولت باید کمک کند تا مزارع به سلول خورشیدی مجهز شوند. ما نیازمند مزارع هوشمند هستیم. با روشهای قدیمی، دیگر نمیتوانیم به جایی برسیم. کارشناسان تأکید میکنند ایران میتواند با بازنگری در سیاستهای کلان آب، اصلاح الگوی کشت و سرمایهگذاری در فناوریهای نوین آبیاری و تهیه تجهیزات جدید، فشار بر منابع آبی را کاهش داده و بحران را کنترل کند. ادامه وضعیت فعلی بدون اقدام فوری، میتواند پیامدهای جدی برای کشاورزی و امنیت غذایی کشور بههمراه داشته باشد. طبق آمارهای منتشره ازسوی سازمانهای مربوطه، سال آبی جاری (از مهر ۱۴۰۳ تا شهریور ۱۴۰۴) ازنظر بارش باران یکی از خشکترین و کمبارشترین سالهای اخیر است و اینموضوع نیز بحران آب در ایران را بیشازپیش تشدید کرد. طبق آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران؛ مجموع بارشها تا ۱۰ مرداد سالجاری ۱۴۷.۴میلیمتر بوده که اینمیزان، کاهش ۳۹درصدی نسبت به میانگین بلندمدت و افت ۴۱درصدی درمقایسهبا پارسال را نشان میدهد. میزان آب مخازن سدها نیز با کاهش ۲۵درصدی نسبت به پارسال، به ۴۳درصد (نسبت به همینزمان در سال قبل) رسیده است. موسوی بابیاناینکه درباره هدررفت آب تنها یک وزارتخانه مسئول نیست، افزود: وزارتخانههای دیگر هم باید درگیر موضوع آب باشند؛ وزارت صمت و گمرک باید در تهیه تجهیزات و وارداتشان، به کشاورزی ما کمک کنند. همه این مشکلات جمع میشود و محصولات زراعی و باغی ما از بین میروند که باعث هدررفت است. او درباره راهکار پیشنهادی برای بهبود شرایط گفت: ترویج کشاورزی نیز باعث میشود تا کشاورزان جوان را جذب کنیم. کشاورزان ما سن بالا هستند و متوسط سن آنها ۵۰سال است. نیاز داریم جوانان تحصیلکرده در فنون کشاورزی وارد کار شوند. کشاورزی سنتی ما باید بهاتمام برسد و بهسمت کشاورزی مدرن حرکت کنیم. قوانین را هم باید بهگونهای اصلاح کنیم که اراضی کشاورزی در قالب شرکتهای تعاونی و شرکتهای سهامی زراعی یکپارچه باشند و خدمات یکپارچه بگیرند.