در سالهای اخیر، ایدهای در محافل منطقهای مطرح شده که اسرائیل قصد دارد مرزهای شرقی سوریه را تحتکنترل خود درآورد. تحلیلگران ترکیهای این ابتکار را «کریدور داوود» نامیدهاند؛ طرحی که هدف آن، اتصال سرزمینهای اشغالی به مناطق تحتکنترل کردهای شمال سوریه و ایجاد منطقهای پیوسته از «بلندیهای جولان اشغالی» تا «رود فرات» است. بهباور تحلیلگران؛ رژیم صهیونیستی با همکاری گروههای کُردِ جداییطلب در سوریه و با پشتیبانی پایگاههای آمریکایی در جنوب اینکشور؛ بهویژه پایگاه «التنف» در مثلث مرزی عراق، سوریه و اردن میکوشد مسیری امن بهسمت شمال بگشاید و به «رود فرات» برسد. دراصل، اینپروژه طرح استراتژیکیِ بلندپروازانه است که ایجاد راهروی حملونقل و انرژی از اسرائیل تا عراق را دنبال میکند و بخشی از رؤیای دیرینه «اسرائیل بزرگ» (از نیل تا فرات) بهشمار میرود؛ ایدهای که اولینبار توسط «تئودور هرتزل»؛ بنیانگذار صهیونیسم مطرح شد.
پیوند با پروژههای منطقهای و زمینههای کلان
«کریدور داوود» میتواند مکمل کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) باشد؛ که در اجلاس G20 در سال ۲۰۲۳ معرفی شد و هدف آن، اتصال هند به اروپا ازطریق اسرائیل، اردن و عربستان سعودی است. هردو طرح برای کاهش وابستگی به گذرگاههای سنتی همچون «کانال سوئز» و «تنگه هرمز» طراحی شدهاند؛ گذرگاههایی که ممکن است تحتتأثیر کشورهایی نظیرِ «ایران» قرار گیرند. اینپروژه همچنین با تحولات سیاسی سوریه پیوند خورده. پس از آغاز بحران اینکشور و تضعیف دولت مرکزی، اسرائیل کوشیده تا نفوذ خود را در جنوب سوریه تقویت کند. حملات مکرر به زیرساختهای نظامی، تلاش برای ایجاد مناطق حائل و حضور نزدیک به دمشق و جولان، همه درراستای فراهمسازی بستر لازم برای این کریدور ارزیابی میشود. با سقوط دولت «بشار اسد»، امکان گسترش حضور اسرائیل در استانهای «درعا»، «قنیطره» و «سویدا» بیشازپیش فراهم شد.
پیامدهای اقتصادی و رقابت جهانی
ازمنظر اقتصادی البته «کریدور داوود» میتواند مسیر جدیدی برای انتقال کالا و انرژی فراهم کند که اسرائیل را در شبکه جهانی تجارت به بازیگری محوری بدل خواهد ساخت.
- افزایش صادرات: پروژه IMEC برای هند بهتنهایی بین پنج تا هشتدرصد رشد صادراتی بههمراه خواهد داشت؛ معادل حدود ۲۲میلیارددلار صادرات سالانه بیشتر. مشابه همین الگو، «کریدور داوود» نیز میتواند جهشی در حجم تجارت منطقهای ایجاد کند.
- زیرساخت و ترانزیت: اینطرح ظرفیت آنرا دارد که زیرساختهای حملونقل و انرژی در منطقه را متحول کند و جایگزینی برای مسیرهای پرخطر یا قابلانسداد مثل «کانال سوئز» و «تنگه هرم» ارائه دهد.
- مخاطرات اقتصادی: وابستگی کشورهای عربی به مسیرهایی که تحتکنترل اسرائیل باشند، ممکن است استقلال اقتصادی آنان را محدود کند.
- رقابت با چین: «کریدور داوود» بهطور بالقوه رقیبی جدی برای ابتکار «کمربند و جاده» چین خواهد بود و نفوذ اقتصادی پکن در خاورمیانه را کاهش خواهد داد.
بهاینترتیب، بُعد اقتصادی طرح نهفقط جنبه منطقهای؛ بلکه بخشی از رقابت کلان در میان قدرتهای جهانی نیز بهشمار میرود.
ابعاد ژئوپلیتیک و امنیتی در پرتو تحولات اخیر
«کریدور داوود» تنها یک پروژه اقتصادی نیست؛ بلکه ابعاد امنیتی و ژئوپلیتیکی گسترده دارد. اسرائیل ازطریقآن میکوشد نفوذ ایران را مهار، حضور ترکیه در سوریه را محدود و جایگاه خود را بهعنوان محور سیاسی-اقتصادی منطقه تثبیت کند. از نگاه محور مقاومت بهرهبری ایران، تهدیدی مستقیم محسوب میشود. در لبنان میتواند فشار اقتصادی بر «حزبالله» وارد آورد، در فلسطین روند عادیسازی روابط اعراب با اسرائیل را تسریع کند و مسئله فلسطین را به حاشیه براند و در عراق موجب تضعیف دولت مرکزی و تشدید شکافهای فرقهای شود.
تحولات عینی ۲۰۲۵
جبلالهرمون: در اوت ۲۰۲۵، سوریه اعلام کرد نیروهای اسرائیلی وارد مرز اینکشور شده و بخشی از ارتفاعات راهبردی «جبلالهرمون» را تصرف کردهاند. دمشق ایناقدام را نقض حاکمیت و تهدیدی برای صلح خواند.
حومه دمشق: حملات پهپادی اسرائیل در ۲۷ اوت منجر به کشتهشدن هشت سرباز سوری شد. روز بعد، عملیات کماندویی و هوایی اسرائیل، یک پایگاه دفاع هوایی سابق در نزدیکی دمشق را هدف گرفت؛ عمیقترین نفوذ اسرائیل پس از سقوط «اسد».
سویدا: در ژوئیه، بمباران اسرائیل همزمان با درگیری میان «دروز(ها)» و قبایل بادیهنشین در استان «سویدا» باعث کشتهشدن بیش از ۵۰۰نفر شد که اقلاً ۸۶نفر آنها غیرنظامی بودند. رئیسجمهوری سوریه ایناقدامات را عامل «آشوب بیپایان» توصیف کرد.
ابعاد گستردهتر: اسرائیل پس از سقوط دولت «اسد» حدود ۴۰۰ عملیات زمینی و نزدیک به ۱۰۰۰ حمله هوایی در خاک سوریه انجام داده است که بخش بزرگی از آنها زیرساختهای مرتبط با ایران و «حزبالله» را هدف گرفتهاند.
این رخدادها نشان میدهند که «کریدور داوود»، اگرچه هنوز بهعنوان یک طرح رسمی اعلام نشده؛ اما در میدان بهشکل عملیاتی دنبال میشود. ایجاد مناطق حائل، حملات هدفمند و اشغال نقاط حساس، مؤید آناستکه اسرائیل درپی اجرای مرحلهبهمرحله اینپروژه است. «کریدور داوود» طرحی استراتژیک و جنجالیست که هدف آن، تغییر نقشه ژئوپلیتیکی خاورمیانه بهسود اسرائیل است. اینطرح در سطح اقتصادی، فرصتهایی برای توسعه و اتصال آسیا به اروپا فراهم میکند؛ اما خطر وابستگی و کاهش استقلال کشورهای عربی را بههمراه دارد. در سطح امنیتی، باتوجهبه رخدادهای اخیر در سوریه، دیگر صرفاً یک ایده روی کاغذ نیست؛ بلکه بهصورت ملموس درحالپیشرویست. باوجوداین، پروژه با موانع جدی روبهروست: مقاومت ایران و متحدانش، مخالفت کشورهای منطقه و حساسیت قدرتهایی همچون روسیه و چین. آینده اینطرح به پیچیدگی تعاملات سیاسی-نظامی و اقتصادی گره خورده؛ اما حتی اگر کاملاً تحقق نیابد، نشاندهنده تداوم رقابت ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و بازتعریف جایگاه اسرائیل در معادلات منطقهایست.