کد خبر:
406482
| تاریخ مخابره:
1404 شنبه 26 مهر -
08:47
ویرانی جهان در برابر توفان تصمیمهای اشتباه
بلایا طبیعی نیست؛ بلکه محصول تصمیمهای انسانی و ضعف در مدیریت منابع است که در سالهای اخیر جوامع انسانی در نقاط مختلف دنیا با شدت و ضعف آنرا تجربه میکند. وقوع سیل، توفانهای ویرانگر، خشکسالی، آتشسوزی جنگلها، خشکشدن تالابها و زلزله برخی از بلایایی است که رخ میدهد اما مسئله ایناستکه در دهههای اخیر شدت آنها بیشتر شده؛ پس سرمایهگذاری بیشتر برای تابآوری را میطلبد.
آسمان خوزستان خاکستری است، هورالعظیم میسوزد و دود آن تا کیلومترها در اهواز، حمیدیه و هویزه گسترده شده، در شرق گردوغبار از مرزهای شرقی تا سیستانوبلوچستان دیده میشود و در دشتهای مرکزی، زمین آرامآرام فرومینشیند، همزمان وارونگی دما و آلودگی شدید هوا در نیمه دوم سال، کلانشهرهایی همچون تهران، اصفهان، تبریز و مشهد را با بحران تنفسی مواجه میکند، ازسویدیگر مدام شنیده میشود که فلان تالاب خشک شده، رودخانهای که تاپیشازاین پرآب بود اکنون درانتظار یکقطره آب است، جنگلهای هیرکانی که گنجینه ارزشمند نهتنها کشور بلکه زمین است درحالازبینرفتن هستند، شتاب یوزپلنگ آسیایی برای ادامه زندگی کند شده و اگر دست نجنبانیم منقرض خواهد شد. اینها دیگر رخدادهای پراکنده نیستند، بلکه نشانههای یک روند نگرانکننده از کاهش تابآوری اقلیمی و محیطی کشور هستند که نشان میدهد توان اکولوژیک بهپایان رسیده و با کوچکترین تلنگر فریاد طبیعت به هوا بلند میشود، تداوم این پدیدهها آنهم هرسال با شدت بیشتری نسبت به سال گذشته جای نگرانی دارد، باید بهفکر چاره بود تا زمین محل زیست مناسبی برای ما و فرزندانمان باشد. بهگزارش کیمیا عبداللهپور (ایرنا)؛ کارشناسان و متخصصان همواره تأکید میکنند که محیطزیست مقولهای جهانی و فراگیر است یعنی اگر در گوشهای از دنیا اتفاقی بیفتد حتماً بهمرور اثر آن در گوشه دیگر دنیا احساس میشود بنابراین برای حفظ محیطزیست همه کشورها باید در یک ید واحد درکنارهمدیگر کمک کنند تا آثار تخریبی فعالیتهای انسانی بر محیطزیست کاهش یابد. درکناراینها اما همواره در گوشهوکنار دنیا شاهد بروز برخی بلایای طبیعی هستیم، بروز توفانهای سهمگین، سیل و باران های سیلآسا در نقاط مختلف دنیا زیاد شنیده میشود، ایران هم بهدلیل موقعیت جغرافیایی خاص، درمعرض بلایای طبیعی متعددی ازجمله زلزله، سیل، خشکسالی و رانش زمین قرار دارد، در سالهای اخیر، سازمان مدیریت بحران کشور و نهادهای مرتبط تلاشهایی درزمینه آموزش عمومی، ارتقای ایمنی زیرساختها و توسعه سامانههای هشدار سریع انجام دادهاند اما باتوجهبه موقعیت کشور بهنظر میرسد ایناقدامات کافی نیست و باید فعالیتها با جدیت بیشتری دنبال شوند؛ اما مسئله اینجاست که بروز این بلایا از روند طبیعی خارج شده و قالب غیرطبیعی گرفته است، باتوجهبه اهمیت اینموضوع، سازمان ملل متحد روز ۱۳ اکتبر را بهعنوان روز جهانی کاهش خطر بلایا نامگذاری کرده است، اینروز با هدف افزایش آگاهی عمومی، تقویت تابآوری جوامع و ترویج اقدامات پیشگیرانه در برابر بلایای طبیعی و انسانی تعیین شده است، باتوجهبه افزایش فراوانی و شدت بلایا در دهههای اخیر، اهمیت اینروز بیشازپیش احساس میشود. سال ۱۹۸۹ بود که مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصمیم گرفت یک روز جهانی برای کاهش خطر بلایا اختصاص دهد، هدف اولیه ترویج فرهنگ جهانی پیشگیری و آمادگی در برابر بلایا بود، در سال ۲۰۰۹، نام اینروز به «روز جهانی کاهش خطر بلایا» تغییر یافت تا دامنه آن از بلایای طبیعی به بلایای انسانی نیز گسترش یابد، در سال ۲۰۱۵، چارچوب سندای برای کاهش خطر بلایا در کنفرانس جهانی سندای ژاپن تصویب شد، این چارچوب بهعنوان نقشهراه جهانی تا ۲۰۳۰ شناخته میشود و شامل هفت هدف کلیدی برای کاهش اثرات بلایاست. چارچوب سندای برای کاهش خطرپذیری بلایا ۲۰۱۵-۲۰۳۰ (بهاختصار چارچوب سندای یا Sendai Framework نامیده میشود) اولین توافق مهم پس از سند توسعه ۲۰۱۵ است که اقدامات مشخصی را برای محافظت از دستاوردهای توسعه در برابر ریسک حوادث به کشورهای عضو ارائه میدهد، چارچوب سندای بهدنبال سومین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ درزمینه کاهش خطر بلایا (WCDRR) توسط مجمع عمومی سازمان ملل تأیید شد. روز جهانی کاهش خطر بلایا اهداف مختلفی را دنبال میکند که از جمله آنها ارتقای آگاهی عمومی درباره خطرات بلایا و راههای مقابله با آنها، تشویق دولتها به تدوین سیاستهای ملی و محلی برای کاهش خطر، تقویت همکاری منطقهای و بینالمللی، ارتقای تابآوری زیرساختهای حیاتی مانند بیمارستانها، مدارس و مراکز خدماتی و توسعه سامانههای هشدار سریع و مدیریت بحران است. برای اینروز مانند بیشتر روزهای جهانی بهفراخور شرایط یک شعار تعیین میشود که شعار امسال روز جهانی کاهش خطر بلایا سرمایهگذاری برای تابآوری، نه برای فاجعه انتخاب شده، این شعار بر اهمیت آموزش، آگاهیبخشی و مشارکت اجتماعی در کاهش اثرات بلایا تأکید دارد، تمرکز ویژهای بر نقش جوانان، زنان و گروههای آسیبپذیر در برنامهریزی و اجرای اقدامات پیشگیرانه وجود دارد. روز جهانی کاهش خطر بلایا فرصتی است برای بازنگری در سیاستها، ارتقای آگاهی عمومی و تقویت همکاریهای ملی و بینالمللی، باتوجهبه تغییرات اقلیمی و افزایش بلایای طبیعی، سرمایهگذاری در پیشگیری و آمادگی نهتنها جان انسانها را نجات میدهد، بلکه از خسارات اقتصادی و اجتماعی گسترده جلوگیری میکند. پژوهشگر و متخصص محیطزیست دراینباره گفت: ایران از معدود کشورهایی است که تقریباً با همه انواع بلایا روبرو شده است، از زلزله و سیل گرفته تا خشکسالی، فرونشست زمین و گردوغبار، از ۵۰ نوع بلای طبیعی شناخته شده در جهان، نزدیک به ۳۰ تا ۳۳مورد تاکنون در ایران تجربه شده است، این تنوع بلایا تابآوری کشور را کاهش داده و ضرورت مدیریت ریسک بلایا را بیش از هر زمان دیگری نشان میدهد. ایرج حشمتی افزود: روز جهانی کاهش خطر بلایا فرصتی است برای یادآوری اصل بنیادینی که بلایا طبیعی نیستند بلکه محصول تصمیمهای انسانی و ضعف در مدیریت منابعاند، گزارش ارزیابی جهانی کاهش خطر بلایا ۲۰۲۵ نشان میدهد هزینههای مستقیم بلایا سالانه حدود ۲۰۲میلیارددلار و هزینه واقعی شامل پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیطی به ۲.۳تریلیوندلار میرسد، باوجوداین، سهم سرمایهگذاری در پیشگیری کمتر از پنجدرصد است، شعار امسال نیز این است «سرمایهگذاری برای تابآوری، نه برای فاجعه» یکدلار سرمایهگذاری در پیشگیری میتواند تا هفتدلار از خسارتهای آینده جلوگیری کند. مشاور رئیس سازمان حفاظت محیطزیست افزود: ایران در سالهای اخیر بلایای طبیعی متعددی را تجربه کرده است، اما بسیاری از فرصتها برای پیشگیری و کاهش خسارتها بهطورکامل استفاده نشدهاند، سیل سال ۱۳۹۸ حدود ۱۹میلیوننفر را مستقیم و غیرمستقیم تحتتأثیر قرار داد، بخشی از خسارتها ناشی از ساختوساز در حاشیه رودخانهها، مدیریت ناکافی منابع آب و تغییرکاربری زمینها بود که شدت سیل را افزایش داد، بهطورکلی بهرهبرداری ناپایدار از منابعطبیعی و کمتوجهی به ظرفیت محیطزیست تابآوری کشور را کاهش داده و پیامدهای بلایای طبیعی را تشدید کرده است، توسعه پایدار زمانی موفق است که هم به نیازهای مردم پاسخ دهد و هم طبیعت را حفظ کند. حشمتی گفت: تابآوری کشور تنها به مدیریت بلایای طبیعی محدود نمیشود؛ تصمیمهای توسعهای قبل نقش کلیدی در تشدید بحرانها داشتهاند، در دهههای اخیر، برخی فعالیتهای توسعهای بدون ارزیابی دقیق ظرفیت محیطزیست و اکوسیستمها انجام شده؛ تغییرکاربری زمینها، بهرهبرداری بیش از ظرفیت منابع آبوخاک، بارگذاری بیش از توان تالابها و رودخانهها و مدیریت ناپایدار جنگلها و منابعطبیعی، همگی باعث شدهاند توان اکوسیستمها برای بازسازی و مقابله با بلایا کاهش یابد و جوامع انسانی آسیبپذیرتر شوند. مشاور رئیس سازمان حفاظت محیطزیست تأکید کرد: بسیاری از سیلابها، فرونشست زمین، خشکشدن تالابها و کاهش کیفیت منابع آبوخاک، میوه تصمیمهای توسعهای غیر خردمندانه گذشته است، تابآوری محیطی مستلزم هماهنگی بین توسعه انسانی و ظرفیت اکولوژیک است، سیاستگذاری و بهرهبرداری باید بهگونهای انجام شود که فشار بر اکوسیستمها از حد توانشان فراتر نرود و طبیعت توان بازیابی داشته باشد. بلایا بهطور مساوی آسیب نمیزنند، اقشار کمدرآمد، مناطق حاشیهنشین و جوامع روستایی بیشترین خسارت را میبینند. درواقع تابآوری پیشازهرچیز، مسئلهای اجتماعی و عدالتمحور است و مشارکت جامعه محلی، دانشگاهها و بخش خصوصی در تصمیمگیری، کلید پایداری سیاستهای پیشگیرانه بهشمار میرود. وی گفت: تبصره ۱۱ بودجه ۱۴۰۴ با شعار حمایت از تابآوری تدوین شد اما از مجموع ۵۴۰هزارمیلیاردریال اعتبار، تنها بخش کوچکی به محیطزیست اختصاص یافته درحالیکه بحرانهایی چون فرونشست زمین، آتشسوزی جنگلها و خشکسالی میلیونها ایرانی را تحتتأثیر قرار داده، سهم سازمانهای متولی محیطزیست کمتر از دودرصد است. حشمتی افزود: چارچوب سندای برای کاهش خطر بلایا، سندی بینالمللی است که در سال ۲۰۱۵ تصویب شد و نقشهراه جهانی برای پیشگیری و تابآوری در برابر بلایا محسوب میشود، این چارچوب دولتها را مسئول اصلی میداند اما تأکید میکند تحقق تابآوری بدون مشارکت جامعه محلی، سازمانهای مردمنهاد، دانشگاهها، بخش خصوصی، رسانهها و استانداریها و فرمانداریها ممکن نیست، تابآوری واقعی زمانی شکل میگیرد که تصمیمگیریها مشارکتی، توزیعشده و شفاف باشد. روز جهانی کاهش خطر بلایا یادآور این حقیقت است که بلایا محصول طبیعت نیستند، حاصل رفتار ما با طبیعتاند، هر درخت قطعشده، هر تالاب خشکشده و هر زمین بیمحابا ساخته شده، بذر یک فاجعه در آینده است، برای تقویت تابآوری و کاهش خطر بلایا، تصمیمها باید با رویکرد علمی، مشارکتی و راهبردی اتخاذ شوند، بازنگری در توسعه مناطق حساس، اقدامات جبرانی برای بهرهبرداریهای قبل، استفاده بهینه از منابع آب و انرژی و اجرای الگوهای کشاورزی و طبیعتمحور، هم توسعه و نیازهای انسانی را تأمین میکند و هم حفاظت از اکوسیستمها را تضمین میکند.