خاورمیانه و «فدرالیسم»

زمانی‌که یک دولت عمومی یا دولت مرکزی یا فدرال با یک یا تعدادی استان، ایالت با همدیگر در سیاست کلان و بخصوص از جنبه سیاسی به‌صورت یک کشور در کل عهده‌دار سیاست و اقتصاد باشند،  به این شیوه حکومت فدرالیسم می‌گویند. اگر در قالب کوچک‌تر که بیش از 90‌درصد کشورهای جهان ترکیباتی ازقبیل ایالت یا استان درون خود شهرهایی را زیرمجموعه دارند و همین‌طور یک شهرستان، چندین شهر و بخش را مدیریت می‌کند و در حالت کوچک‌تر بخش‌هایی، به‌وجود آمده‌اند که چندین روستا را از زیرمجموعه خود به‌حساب می‌آورد؛ اما این سیستم اداره مجموعه بزرگی مانند کشور که معمولاً بدین روش اداره می‌شود و برحسب‌تصادف به‌خوبی هم امور را می‌گذرانند به‌چه‌علت، سخن از فدراسیون یا فدرالیسم می‌کنند که در 50‌ساله اخیر بودند کشورهایی همچون شوروی سابق یا 15 کشور که ازنظر سیاسی و اقتصادی زیرمجموعه شوروی بودند. یا یوگسلاوی سابق که چندین منطقه را در زیرمجموعه داشت و حتی ازنظر مذهبی هم دارای همخوانی مناسب نبودند؛ اما یوگسلاوی سابق زیرمجموعه خود را بنام ایالت می‌نامید که چون قدرت مرکزی بسیارقوی و ازنظر مجامع جهانی هم رهبری قدرتمند به‌نام مارشال تیتو داشت که تا در قید حیات بود، این تشکل وسیع به‌هیچ‌وجه ترک برنداشت؛ همان‌طوری‌که شوروی هم بسیار قدرتمند و حکومت مرکزی آن‌قدر ابهت داشت که در باور همه کشورهای دیگری گنجانده‌شده بود که در کنار این دو قدرت جهانی بزرگ کشور آمریکا هم که دارای 50 ایالت است، به‌نوعی به‌صورت فدراسیون اداره می‌شود که این 50 ایالت در مسائل مربوط به منطقه تحت نفوذ به‌نوعی از یک خودمختاری داخلی بهره می‌جویند که به تمام حکومت‌هایی که بدین‌نحو اداره می‌شود، مرکز آن‌را دولت فدرال می‌گویند و به نحوه اداره‌کرد آن می‌گویند فدرالیسم؛ اما به‌راستی این نوع حکومت‌داری همیشگی‌ست؟ به‌یقین پاسخ منفی‌ست؛ چراکه شوروی تکه‌پاره شد و به‌یک‌باره اتحاد جماهیر شوروی از هم گسست و فروپاشید؛ یا یوگسلاوی که استقلال‌طلبی در این کشور بزرگ، جنگ‌های خونینی را در پی داشت که اوج فضاحت و قساوت آن، کشتن چند‌میلیون مسلمان به‌دست سرب‌ها صورت گرفت؛ تاجایی‌که رهبر سرب‌ها در دادگاه بین‌المللی داهه محکوم‌به حبس ابد شد؛ اما در اطراف ‌و اکناف ما و حتی در اروپا، اگر کشورهای همچون اسپانیا و عراق را مدنظر قرار بدهیم که در اسپانیا نیز تنوع نژاد و مذهب، کم‌کم دارد،‌مشکلات این‌کشور را به نهایت درجه می‌رساند که با خشونت زیاد هم همراه بوده است؛ چون کاتون‌ها، ادعای جدایی از حکومت مرکزی دارند که هر‌از‌چند‌گاهی، برای یکی، دوهفته بین جدایی‌طلبان و حکومت مرکزی، درگیری‌های حتی خونین رخ می‌دهد؛ اما اگر به خاورمیانه نظر کنیم، فدرالیسم به‌هیچ‌وجه با خلق‌وخوی افراد این‌منطقه همخوانی نداشته و ندارد که یک نمونه‌ای کوچک از فدرالی بودن را کشور عراق به‌خوبی اجرا کرد؛ کمااینکه کردستان عراق را هم به‌نوعی خودمختاری داد که در چهارچوب عراق و سیاست دولت مرکزی، پاره‌ای‌از‌اقدامات و اداره‌کرد منطقه کردنشین را، بانام اقلیم کردستان اداره کنند اما دیری نپایید که این‌منطقه خود را خودمختار معرفی کرد و برای درآمد بیشتر، نفت را کردها، مستقلاً اداره کردند و حتی برای فروش آن، دولت مرکزی عراق را دور زدند که نشان داد در این قسمت از جهان، استعدادی برای فدرالی کردن یا فدرالیسم وجود ندارد و بخصوص در کشورهای همچون ترکیه، ایران، الجزایر حکومت فدرالی هیچ، جایگاهی نداشته و ندارد و اگر روزی رخ بدهد، تجزیه کشورها را در پی خواهد داشت.