این‌روزها در سودان چه می‌گذرد؟

 سودان از 2.5سال‌پیش درگیر جنگ داخلی ویرانگری بوده که طبق آمارهای سازمان ملل منجر به کشته‌شدن حدود 40هزارنفر و آوارگی ۱۲‌میلیون‌نفر شده است. نیروهای پشتیبانی سریع روز یکشنبه قبل الفاشر را تصرف کردند و آخرین مواضع باقی‌مانده نیروهای مسلح سودان (SAF) در منطقه دارفور را به‌دست گرفتند. به‌گفته نیروهای مسلح سودان تا روز چهارشنبه حدود ۲۰۰۰‌نفر کشته شده بودند؛ درحالی‌که شبکه پزشکان سودان می‌گوید دست‌کم ۱۵۰۰‌نفر جان باخته‌اند. حدود ۱.۲‌میلیون‌نفر از مردم شهر ۱۸‌ماه تحت‌محاصره بودند. گزارش‌ها حاکی است: ساکنان شهر مجبور شده بودند خود را با خوراک دام زنده نگاه دارند زیرا نیروهای پشتیبانی سریع با ایجاد موانعی به‌طول ۵۶‌کیلومتر از ورود غذاودارو جلوگیری و مسیرهای فرار را مسدود کرده بودند. ویدیوهای منتشره در فضای مجازی نشان می‌دهند شورشی‌های نیروهای پشتیبانی سریع اقدام به اعدام و شکنجه مردم کرده‌اند. گروه‌های پزشکی و حقوق‌بشری سودان ازجمله «شبکه پزشکان سودان» گفته‌اند: نیروهای پشتیبانی سریع درحال‌انجام قتل‌های دسته‌جمعی، بازداشت مردم و حمله به بیمارستان‌ها هستند. دفتر حقوق‌بشر سازمان ملل متحد اعلام کرد: اقدامات نیروهای پشتیبانی سریع شامل اعدام‌های صحرایی افرادی است که درحال‌فرار بودند. سازمان ملل گفته: «نشانه‌هایی از انگیزه‌های قومی در کشتارها» وجود دارد. به‌گفته سازمان ملل؛ طی تنها دوروز بیش از ۲۶۰۰۰‌نفر از الفاشر فرار کرده‌اند. اکثر آن‌ها پیاده به‌سمت «تاویلا» واقع در ۷۰‌کیلومتری غرب سودان رفته‌اند. طبق اعلام سازمان بین‌المللی مهاجرت؛ حدود ۱۷۷هزار غیرنظامی همچنان در الفاشر گرفتار مانده‌اند. درعین‌حال، گزارش‌هایی از وقوع جنایات در شهر «بارا» که در ایالت هم‌جوار «کردفان شمالی» قرار دارد منتشر شده. نیروهای پشتیبانی سریع اعلام کردند: کنترل ‌شهر را در ۲۵ اکتبر به‌دست گرفته‌اند. گزارش‌ها حاکی است آن‌ها دراینجا هم به غیرنظامیان و کارکنان سازمان‌های بشردوستانه حمله کرده‌اند. فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌احمر روز دوشنبه پیش اعلام کرد که پنج داوطلب سودانی این سازمان در بارا کشته و سه‌نفر دیگر ناپدید شده‌اند. بارا یک شهر استراتژیک است که درحال‌حاضر تحت‌کنترل نیروهای مسلح سودان قرار دارد اما نیروهای پشتیبانی سریع درحال‌پیشروی برای تصرف آن هستند. بارا در خارج از «العبید» قرار دارد. العاشر و العبید هردو از شهرهای مهم واقع در غرب سودان هستند و به کانون‌های کلیدی نبرد تبدیل شده‌اند. نیروهای پشتیبانی سریع ازقبل به‌شدت در کل غرب کشور نفوذ کرده‌اند و می‌خواهند بر کل منطقه تسلط یابند درحالی‌که نیروهای مسلح سودان درتلاش‌اند تا از استحکامات خود در شرق به قلمرو نیروهای پشتیبانی سریع نفوذ کنند. الفاشر پایتخت ایالت دارفور شمالی است و تا روز یکشنبه گذشته آخرین شهر بزرگی بود که در دارفور به‌دست نیروهای پشتیبانی سریع نیفتاده بود. با تصرفش در ‌هفته قبل، کشور عملاً به یک منطقه شرقی که تحت‌کنترل نیروهای مسلح سودان است و یک منطقه غربی تحت‌کنترل نیروهای پشتیبانی سریع، تقسیم شده. نیروهای پشتیبانی سریع دولت موازی خود را در کل دارفور اعلام کرده‌اند درحالی‌که ارتش سودان در استحکامات شرقی، مرکزی و شمالی مستقر است. العبید پایتخت ایالت کردفان شمالی است که نفت‌خیز است. این‌شهر پیوندی راهبردی بین دارفور و خارطوم برقرار می‌کند. العبید درحال‌حاضر توسط نیروهای مسلح سودان کنترل می‌شود اما نیروهای پشتیبانی سریع درتلاش برای نزدیک‌شدن هستند. تحلیلگران می‌گویند با تصرف آن، نیروهای مسلح سودان حائل حیاتی خود بین خارطوم و قلمرو نیروهای پشتیبانی سریع را از دست می‌دهند. در ۲۵ اکتبر، نیروهای پشتیبانی سریع اعلام کردند بارا در فاصله تنها ۵۹‌کیلومتری العبید را دوباره تصرف کرده‌اند. نیروهای مسلح سودان اندکی قبل‌تر در سپتامبر این‌شهر را از نیروهای پشتیبانی سریع پس گرفته بودند. نیروهای پشتیبانی سریع حملاتی را از بارا به العبید برای محاصره آن آغاز کرده بودند و اکنون می‌توانند به العبید نزدیک‌تر شوند ‌که طبق گزارش‌ها دست‌کم ۱۳۷هزارنفر پناه گرفته‌اند. روز دوشنبه، ژنرال «عبدالفتاح البرهان» فرمانده نیروهای مسلح سودان که عملاً رهبری این‌کشور را به‌دست دارد اعلام کرد که نیروهایش از الفاشر عقب‌نشینی کرده‌اند تا مردم را از «کشتار نظام‌مند غیرنظامیان» توسط نیروهای پشتیبانی سریع در امان نگه دارند. او افزود: «مصمم هستیم انتقام آنچه بر مردم ما در الفاشر رفته را بگیریم». حسین الامین؛ وزیر امور خارجه سودان روز پنجشنبه جامعه بین‌المللی را به‌دلیل عدم‌اقدام علیه نیروهای پشتیبانی سریع مقصر خواند. نیروهای پشتیبانی سریع ادعا می‌کنند به‌دنبال «اتحاد سودان» تحت «دموکراسی واقعی» بوده و رهبر آن‌ها «حمیدتی» روز چهارشنبه گفت که هرفردی‌که مرتکب جنایت علیه غیرنظامیان شود، پاسخگو خواهد بود. حال سؤال اینجاست که نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) چه‌کسانی هستند؟ این‌گروه شبه‌نظامی درابتدا با نام «جنجوید» شکل گرفت؛ آن‌ها گروه‌های مسلح قبیله‌ای بودند که درطول جنگ دارفور که در سال ۲۰۰۳ آغاز شد برای رئیس‌جمهور وقت «عمر البشیر» می‌جنگیدند و به‌خاطر خشونت بی‌رحمانه‌شان شهرت یافتند. جنجوید به هدف‌قراردادن قبایل یکجانشین شورشی متهم شدند و برخی سازمان‌های حقوق‌بشری آن‌را نسل‌کشی نامیدند. گفته می‌شود دراین‌درگیری‌ها بین ۱۰۰هزار تا ۳۰۰هزارنفر کشته و ۲.۵‌میلیون‌نفر آواره شدند. در سال ۲۰۱۳ عمر البشیر نام گروه جنجوید را که حدود 100هزار عضو داشت به نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) تبدیل کرد و به آن رسمیت بخشید. بعد، قانونی در ۲۰۱۷ تصویب رسید که به آن‌ها به آن به‌عنوان نیروی امنیتی مستقل قدرت بیشتری بخشید. نیروهای پشتیبانی سریع درطول قیام مردمی سال ۲۰۱۹ به سرنگونی البشیر کمک کردند. سپس، در ۲۰۲۱، با نیروهای مسلح سودان متحد شدند تا عبدالله حمدوک؛ نخست‌وزیر غیرنظامی را سرنگون کرده و به دولت انتقالی غیرنظامی-نظامی پایان دهند. تنش‌ها بین حمیدتی (رهبر نیروهای پشتیبانی سریع) و البرهان (فرمانده نیروهای مسلح سودان) بر سر زمان ادغام نیروهای پشتیبانی سریع با نیروهای مسلح سودان و رهبری آن بالا گرفت که منجر به آغاز جنگ در ۱۵ آوریل ۲۰۲۳ شد. اختلاف اصلی بر سر این ‌است: چه‌کسی کشور را رهبری کند؛ نیروهای مسلح سودان خواستار ادغام کامل نیروهای پشتیبانی سریع در صفوف و ساختار فرماندهی خود هستند. گروه‌های حقوق‌بشری هردوطرف را به ارتکاب جنایات در ‌درگیری متهم کرده‌اند. گروه‌های حقوق‌بشری سودان هشدار داده‌اند تصرف الفاشر توسط نیروهای پشتیبانی سریع برای غیرنظامیان به‌ویژه آن‌هایی‌که از قبایل یکجانشین و «غیرعرب» هستند، فاجعه‌بار خواهد بود. شبکه خبری الجزیره به‌نقل‌از افرادی‌که از الفاشر فرار کرده‌اند گزارش داده که نیروهای پشتیبانی سریع درحال‌انجام بازرسی‌های خانه‌به‌خانه و اعدام افراد براساس قومیت آن‌ها هستند. گزارش شده که نزدیک به ۵۰۰‌‌نفر در بیمارستان سعودی شهر که به پناهگاهی برای بیماران، کارکنان بخش سلامت و افراد فراری تبدیل شده بود کشته شده‌اند. گزارش‌ها حاکی است که نیروهای پشتیبانی سریع صدهانفر دیگر را بازداشت کرده و گزارش‌های زیادی از خشونت جنسی علیه زنان وجود دارد. تحلیلگران می‌گویند احتمال وقوع کشتار بیشتر درهرمکانی که توسط نیروهای پشتیبانی سریع تصرف شود، وجود دارد. تصرف الفاشر، کنترل کل دارفور را به نیروهای پشتیبانی سریع می‌دهد؛ یک منطقه وسیع که ازنظر استراتژیک در امتداد مرزهای چاد، لیبی و سودان‌جنوبی قرار دارد و دربردارنده منبع قابل‌توجهی طلا است. گزارشی در ۲۰۲۴ از مؤسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا (ISPI) اشاره کرد که نبرد بر سر طلای سودان یکی از محرک‌های جنگ بوده است. چندین دور مذاکرات صلح به‌رهبری عربستان، ایالات‌متحده و اتحادیه آفریقا نتوانسته‌اند تأثیر عمده‌ای داشته باشند. اخیراً، ایالات‌متحده به عربستان، مصر و امارات (به‌عنوان «کواد» شناخته می‌شوند) پیوست تا برنامه‌ای را تدوین کنند که در ۱۲ سپتامبر اعلام و خواستار پایان‌دادن به درگیری‌ها شد. جدول زمانی آن‌ها، یک آتش‌بس بشردوستانه برای سه‌ماه برای اجازه ورود کمک‌ها را پیشنهاد کرد که درنهایت منجر به آتش‌بس دائمی شود. همچنین خواستار انتقال به کنترل غیرنظامی ظرف نه‌ماه شد. البرهان ابتدا این توافق را رد کرد و خواستار انحلال نیروهای پشتیبانی سریع شد؛ اما پس از ملاقات با عبدالفتاح السیسی؛ رئیس‌جمهور مصر در ۱۵ اکتبر، به‌نظر می‌رسد به آن روی خوش نشان داد. گزارش شده که هفته گذشته نمایندگان نیروهای مسلح سودان و نیروهای پشتیبانی سریع مذاکرات غیرمستقیمی در واشنگتن برگزار کردند و مذاکرات بیشتر برای پایان اکتبر برنامه‌ریزی شده. بااین‌حال، این‌ها همه پیش از تصرف الفاشر توسط نیروهای پشتیبانی سریع بود و مسائل درحال‌حاضر نامشخص هستند.