اگرچه به نمک و سدیم، مواد بد تغذیه‌ای و مضر برای سلامتی عنوان شده‌اند؛ اما مقدار کمی سدیم برای عملکرد درست اندام‌های بدن حیاتی‌ست: به تنظیم مایعات بدن کمک می‌کند و در ارتباط‌های عصبی بدن نقش دارد. همچنین به ارتباط‌های ماهیچه‌ای کمک می‌کند؛ اما سدیم زیادی می‌تواند منجر به پرفشاری خون شده و ایجاد بیماری عروقی کند. ازآنجایی‌که عملکرد کلیه‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابد، سالمندان در تخلیه و دفع سدیم مازاد دچار مشکل خواهند شد. به‌همین‌علت، رژیم غذایی با سدیم کنترل‌شده برای آن‌ها مفیدتر است. در تحقیقات قبلی مشخص شده بود هراندازه مصرف سدیم زیاد شود، احتمال بالارفتن فشارخون افزایش می‌یابد؛ اما ارتباط بین غذای دارای نمک زیاد و خطر ابتلا به سکته‌های مغزی تاکنون زیاد روشن نبود. تحقیقات جدید که روی بیش از ۲۰۰۰نفر انجام شده است، نشان می‌دهد افراد سالمندی که نمک زیادی مصرف می‌کنند، بیشتر درمعرض ابتلا به سکته مغزی قرار دارند. مصرف نمک زیاد همچنین کلسیم را از استخوان‌ها می‌گیرد و باعث دفع آن از ادرار می‌شود. ازاین‌رو، باعث نازک‌شدن استخوان‌ها می‌شود و درنتیجه با افزایش سن، استخوان‌ها به‌راحتی می‌شکنند. مصرف نمک زیاد همچنین شرایط آسم را تشدید می‌کند و در شرایط غیرطبیعی، تأثیر مضری بر کلیه‌ها دارد و باعث افزایش احتیاج بدن به مایعات می‌شود. این‌درحالی‌ست‌که کاهش مصرف نمک، خطر بروز سرطان معده را کاهش می‌دهد.
میزان نمکِ کافی
«انجمن جهانی تغذیه» میزان دریافت روزانه سدیم را برای مردان و زنان بالای 51سال 1300میلی‌گرم تعیین کرده و بعد از 70سالگی هم این‌میزان را به 1200میلی‌گرم تخفیف داده است. برای نشان‌دادن میزان سدیم، از واحد AI استفاده می‌شود که در بحث سلامت تغذیه سالمندان، زیاد با آن برخورد خواهید کرد.
سطح مناسب دریافت
برخلاف آنچه درباره میزان نمک توصیه‌شده عنوان کردیم، بیشتر افراد بیش‌ازحد مجاز تعیین‌شده توسط «سازمان جهانی تغذیه»، نمک مصرف می‌کنند. مصرف بالاتر از حد مجاز را UL می‌نامند. هرچه دریافت نمک ما از سطح مجاز بیشتر باشد، احتمال خطر برای سلامتی بالاتر می‌رود و به‌همین‌علت است که توصیه شده در مصرف سدیم باید کاملاً محتاط باشید. حداکثر میزان مصرف مجاز نمک 2300میلی‌گرم در روز است که البته سالمندان نباید به آن نزدیک شوند؛ چه‌رسد که از این‌حد هم فراتر بروند.
توصیه‌های لازم سالمندی
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، درباره حداکثر میزان مجاز مصرف سدیم نظر متفاوتی دارد. این انجمن می‌گوید هر فرد بالای 50سال درهرشرایطی نباید بیش از 1500میلی‌گرم سدیم دریافت کند. البته باید توجه داشت: اگر شما به بعضی عارضه‌ها مانند بیماری مزمن کلیوی یا پرفشاری خون مبتلا هستید، باید بسیارکمتر از این‌حد هم مصرف کنید.
کاهش‌دادن میزان مصرف
تنها یک‌قاشق چای‌خوری نمک حاوی تقریباً 2235میلی‌گرم سدیم است؛ باتوجه‌به میزان توصیه‌شده مجاز ازسوی سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، یک شخص سالمند نباید روزانه بیش از دوسوم قاشق چای‌خوری نمک مصرف کند. البته رعایت چنین حدی بسیارسخت است. بسیاری از سالمندان از غذاهای نیمه‌آماده، کنسروی، فست‌فودها و محصولات فراوری‌شده استفاده می‌کنند که حاوی نمکِ پنهان‌اند. متأسفانه این‌نوع مواد غذایی سرشار از سدیم هستند. برای کاهش دریافت سدیم روزانه باید مصرف پاستا، گوشت، برنج و ادویه را کاهش دهید. محصولات کنسروی مانند لوبیا، نخودفرنگی و ... را قبل از مصرف آب بکشید و سراغ غذاهای رستوران‌ها نروید. سعی کنید بیش‌ازپیش سبزی‌های تازه مصرف کنید. غذاها را کم‌نمک طبخ؛ و نمکدان را به‌کل از سر سفره حذف کنید. به‌جای نمک هم می‌توانید از چاشنی‌های معطر گیاهی استفاده کنید.
نمک‌های جایگزین
گاهی از پتاسیم کلراید به‌جای نمک استفاده می‌شود؛ چون طعمی مشابه سدیم کلراید دارد. اگرچه این می‌تواند روشی مؤثر و جالب برای جایگزینی سدیم باشد؛ اما تاحدودی خطرناک است؛ به‌خصوص در سالمندان. با پیرشدن بدن، کلیه‌ها فعالیتشان کمتر می‌شود و به‌سختی می‌توانند پتاسیم مازاد را از بدن خارج کنند. اگر سطح پتاسیم خون بالا برود و از حد مجازش بگذرد، می‌تواند منجر به مشکلات قلبی شود و حتی عوارض مرگباری را به‌دنبال داشته باشد. همیشه قبل از این‌کارها و تغییر در شکل سیستم غذایی‌تان، با پزشک مربوط مشورت کنید.
مصطفی رفعت