چگونه «ناتو» سر از شرق اروپا درآورد؟

هفته گذشته «سنا مارین»؛ نخست‌وزیر فنلاند در اظهاراتی درباره پیوستن کشورش به «ناتو» گفت: «در‌صورت تصویب، باید در کوتاه‌مدت زمینه الحاق کشورش فراهم شود». ازآن‌سو، «اولاف شولتس»؛ صدراعظم آلمان نیز پس از میزبانی از رهبران سوئد و فنلاند در نشستی دوروزه، تأکید کرد که فنلاند و سوئد درصورتی‌که درپیِ عضویت پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هستند، می‌توانند روی حمایت برلین حساب کنند؛ و البته «جن ساکی» (سخنگوی کاخ سفید) نیز با اعلام حمایت رئیس‌جمهوری آمریکا از سیاست درهای باز «ناتو»، اعلام کرد: «واشنگتن از هرگونه تصمیم فنلاند در‌رابطه‌با پیوستن به ناتو حمایت می‌کند»؛ این‌درحالی‌ست‌که «پاپ فرانسیس»؛ رهبر کاتولیک‌های جهان، اخیراً در مصاحبه‌ای با روزنامه Corriere della Sera ضمن اعلام درخواستش برای ملاقات با «ولادیمیر پوتین»؛ مدعی شد: «ممکن است تحرکات ناتو در شرق اروپا، عامل اصلی حمله روسیه به اوکراین باشد». طی مدتی که از شروع رویاروییِ نظامیِ اوکراین و روسیه می‌گذرد، «پوتین» بارها موضوع گسترش مرزهای «ناتو» را به‌عنوان تهدیدیِ برای روسیه ازجانبِ اتحاد نظامی اروپا و آمریکای شمالی، مطرح کرده است. اوکراین اکنون یکی از سه کشوری‌ست که خواهان پیوستن به این معاهده‌اند؛ مسئله‌ای ‌که روسیه به‌شدت با آن مخالف است. درواقع، روسیه همچنان اوکراین را به‌عنوان بخش مهمی از حوزه نفوذ خود می‌بیند و مانند بلاروس، اهمیت ژئوپلیتیکی آن برایش، به‌مثابه یک سپر یا جغرافیایِ حائل در برابر غرب است؛ البته این کشور را به‌عنوان یک «متحد فرهنگی و تاریخی» مهم نیز می‌شناسد. ماجرای درخواستِ اوکراین در‌مورد الحاقش به «ناتو»، به سال 2008 باز‌می‌گردد که البته انتظار نمی‌رود به‌این‌زودی‌ها نیز عملی شود؛ کمااینکه درخواست‌های مکرر «ولودیمیر زلنسکی» دراین‌باره دراین‌مدت بی‌پاسخ مانده و در تازه‌ترین اعلام موضع، «مولود چاووش اوغلو»؛ وزیر خارجه ترکیه گفته است: «ناتو هیچ تصمیمی برای دخالت در جنگ میان روسیه و اوکراین ندارد». بااین‌حال، «پوتین» همیشه از افزایش گستره نفوذ معاهده یادشده به‌سمت شرق اروپا اعلامِ نگرانی کرده است و حتی در کنفرانس مطبوعاتی سالانه خویش؛ سازمان «ناتو» را به‌بادِ انتقاد گرفت و گفت: «هر‌‌گونه حرکت بیشتر ناتو به‌سویِ شرق، پذیرفتنی نیست». او از‌آن‌زمان درخواستش برای ممنوعیت اشاعه «ناتو» را بارها و در مجامع گوناگون تکرار کرده؛ اما فایده‌ای نداشته است. سیاست «درهای باز» اعلامیِ «ناتو» که در معاهده تأسیس آن گنجانده شده، باعث شده سازمانی که در سال 1949 با عضویت 12 کشور آغاز‌به‌کار کرد، طی این‌سال‌ها اعضای جدیدی را؛ به‌خصوص در دو‌دهه‌گذشته از اروپای شرقی و بالکان در خود بپذیرد. در اینفوگرافیک امروز، گسترش مرزهای «ناتو» را از زمان تشکیل آن‌ تا دوره کنونی، مرور کرده‌ایم.

مصطفی رفعت