کد خبر:
292791
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ دوشنبه ۲۶ دي -
06:06
نگاهی به کارنامه «جفبک»؛ اسطوره گیتار جهان
«جف بک» را باید یکی از اصلیترین گیتاریستهای پدیده فرهنگیِ موسوم به British Invasion نامید؛ جریانی که در اواسط دهه 1960 برپایه راک و پاپ بریتانیایی و البته خردهفرهنگی متأثرازآن که وامدار سبکی خاص از پوشش، رفتار، تفکر و ... آن گونه از موسیقی بود، به سبک زندگی مردم ایالاتمتحده وارد شد و رواج یافت. او دارای سبکی غنائی در نوازندگی بود و دو سبک بلوز و راک را چنان ترکیب کرد که خروجیاش، تأثیری همچون تکنیک سافتفوکوس در عکاسی، بر مخاطب داشت. «بک» طی حرفه طولانیاش هردو سبک را نواخت و درنهایت میتوان او را در زمره بهترین نوازندگان در زیرژانرهای سایکدلیک، هویمتال و جز-راک قلمداد کرد.
استعداد شگرف او از لحظهای که به The Yardbirds پیوست، مشهود بود؛ تاجاییکه اینگروه را در اواسط دهه 60 بهسمت ارائه تکآهنگهایی پیچیده اما جذاب در ژانر راک همچون Shapes of Things و Over Under Sideways Down سوق داد. «بک» پس از یکسال آنگروه را ترک و توجه خود را معطوف به تشکیل گروه شخصیاش کرد که نام آنرا The Jeff Beck Group گذاشت. اعضایش، «رانی وود» بهعنوان نوازنده باس و «راد استیورات» بهعنوان خواننده بود. اولین آلبوم استودیوییِ این راکباند که اصواتی کوبنده و سنگین شاخصه آثارشان بود؛ Truth نام داشت و در 1968 منتشر شد. این آلبوم، طرحی را ترسیم کرد که سریعاً توسط گروه Led Zeppelin دنبال شد؛ بااینحال، «بک» هرگز وارد رقابت با «جیمی پیج» (بنیانگذار لد زپلین) نشد و البته که هرگز به شهرتی همپای آنها نیز در قالب گروه شخصیاش نرسید. در اوایل دهه 70، خلق گروههایی جدید را تجربه کرد؛ ازجمله Vanilla Fudge که اعضای دیگرش «تیم بوگرت» و «کارمین آپیس» بودند. او حتی درهمکاریبا تهیهکننده اثرگذاری بهنام «جورج مارتین» در سال 1975 آلبومی انفرادیِ Blow by Blow را منتشر کرد که جز با ساختاری کاملاً متفاوت بود. از آن نقطه بهبعد، «تلفیق» نقش مهمی در سبک موسیقاییِ «بک» ایفا کرد و گاهیاوقات دراینزمینه پیشتاز نیز بود؛ مانند آلبوم اجرای زندهاش در 1977 درهمراهیبا پروژه «یان همر» (آهنگساز، پیانیست و کیبوردیست چکیالاصل تبعه آمریکا)؛ هرچند بیشتر اوقات انگ «راک ماجراجویانه» روی آثارش خورده است؛ مانند ششمین آلبومش بهنام Jeff Beck's Guitar Shop که در 1989 منتشر شد. «بک» طی سالها فعالیت، ضبطهای انفرادیاش را با حضور افتخاری یا بهعنوان نوازنده مهمان در آلبومهای دیگر نوازندگان متعادل میکرد؛ نواختن گیتار لید در اولین اثر انفرادی «میک جگر» در سال 1985 بهنام She's the Boss یا همکاری با «راجر واترز» در مجموعه Amused to Death در سال 1992 و گاهی این همکاریها منجر به یک آلبوم دوئت کامل میشد؛ همانطورکه در 18؛ آلبوم مشترک با «جانی دپ» (بازیگر، تهیهکننده و موزیسین آمریکایی) شاهدش بودیم. «جئوفری آرنولد بک» متولد 24 ژوئن 1944 در والینگتون (انگلستان) بود. او فعالیت موسیقی خود را پس از یکدوره کوتاه در کالج هنر «ویمبلدون» لندن آغاز کرد. با حمایت «لرد ساچ» (موزیسین انگلیسی) شهرتی بهدست آورد که به او کمک کرد پس از جداییِ «اریک کلاپتون» از The Yardbirds، بهعنوان نوازنده اصلی، وارد اینگروه شود. نزدیک به دوسال با آنها ماند و در اواخر سال 1966 با این ادعا که درحالبازنشستگی از موسیقیست، گروه را ترک کرد. البته چندینماه بعد با Love Is Blue بازگشت؛ قطعهای که چون از آن متنفر بود، ضعیف اجرایش کرد! بعداً در سال 1967، گروه شخصیاش را با «راد استیورات»، «رانی وود» و «آینسلی دانبار» (درامر) تشکیل داد (بهسرعت «میکی والر» جایگزین او شد). «نیکی هاپکینز» بهعنوان نوازنده کیبورد نیز اوایل سال 1968 به آنها ملحق شد. گروه با بازسازیهای کوبنده از آهنگهای مطرح بلوز و اجرای آواز و گیتار، الگویی تازه از هویمتال را ایجاد کرد؛ اما هیچیکاز آلبومهایشان (Truth یا Beck-Ola که دومی در 1969 با درامری جدید بهنام «تونی نیومن» ضبط شد)، موفقیت خاصی کسب نکردند. اعضای گروه دائم درحالدرگیری بودند؛ بهویژه در تورهای گسترده خود در ایالاتمتحده در سال 1970 اختلافات بیشتر نمایان شد. سرانجام، «استیورات» و «وود» برای پیوستن به Faces راه خود را جدا کردند و «بک» انحلال گروه را اعلام کرد. درادامه، با «کارمین آپیس» (درامر) و «تیم بوگرت» (بیسیست) یکگروه سهنفره تشکیل داد و قصد کرد تا پرقدرتتر از قبل ظاهر شود؛ اما وقوع یک تصادفِ خودروییِ شدید در سال 1970، همهچیز را نقشبرآب ساخت. درواقع، زمانیکه در سال 1971 بهبود یافته و آماده فعالیت شده بود، «بوگرت» و «آپیس» بهعضویت گروه Cactus درآمده بودند. او ناامید نشد و نسخهای تازه برای تحقق آرزوهایش پیچید: «مکس میدلتون» (نوازنده کیبورد)، «کوزی پاول» (درامر)، «کلایو چمن» (نوازنده بیس) و «بابی تنچ» (خواننده) اعضای جدید گروه او بودند که با آنها دو آلبوم Rough and Ready و Jeff Beck Group را بهترتیب در سالهای 1971 و 1972 ضبط کرد. هیچیکاز این دو کار توجه زیادی را بهخود جلب نکردند. گروه Cactus در اواخر 1972 منحل شد و «بک»، «بوگرت» و «آپیس» سال بعدش گروه سهنفرهشان را مجدد تشکیل دادند. تنها آلبوم استودیویی آنها (یک آلبوم زنده که در ژاپن منتشر شد اما هرگز در بریتانیا یا ایالاتمتحده پخش نشد) بهدلیل استفاده از تنظیم پرفرازونشیب و آواز ضعیف، بهشدت با انتقاد روبهرو؛ و گروه از هم پاشید. «بک» برای حدود 18ماه ساکت ماند و سال 1975 با Blow by Blow دوباره ظاهر شد؛ یک آلبوم بیکلام تلفیقی جز تمامعیار که مهارت فنی «بک» در نوازندگیِ جز-راک را بهنمایش گذاشت، به رتبه چهارم جدول رسید و موفقترین اثر این هنرمند بهلحاظ تجاری شد. نقدهای مثبت فروان بر آن نوشتند و نام «جف بک» درخشید. در سال 1976 با «یان همر»؛ کیبوردیست سابق ارکستر The Mahavishnu همراهی و سومین آلبوم انفرادیاش: Wired را منتشر کرد که با تور گروه Hammer دنبال شد و موردحمایت «یان همر» قرار گرفت. این تور در آلبوم 1977 «بک» با گروه Jan Hammer: Live مستند شده است. پسازآن، به ملک خود در خارج از لندن برگشت و بهمدت سهسال سکوت اختیار کرد. در سال 1980 با آلبومی باعنوان There and Back بازگشت که شامل قطعاتی از «همر» نیز بود. پس از اجرای تور آلبوم، دوباره به غار تنهاییاش بازگشت؛ و پنجسالبعد، با Flash (تهیهشده توسط نیل راجرز) بازگشت که یک آلبوم پاپ/راک با حضور خوانندههای مختلف بود. تنها آهنگ موفقِ آن، بازخوانیِ People Get Ready بود که همراه «راد استیوارت» خواند. البته قطعه Escape آن نیز برنده جایزه «گرمی» بهترین راک بیکلام شد. برایآنکه خیلی دور از فضای موزیک نمانَد، سال 1987 در دومین آلبوم انفرادی «میک جگر» (Primitive Cool) گیتار لید نواخت. وقفه بین دو آلبوم Flash و Jeff Beck's Guitar Shop تا 1989 طول کشید و سرانجام این اثر را درهمراهیبا «تری بوزیو» و «تونی هایماس» منتشر کرد. اگرچه فروش متوسطی داشت؛ اما با نقدهایی مثبت مواجه؛ و برنده «گرمی» بهترین راک بیکلام شد. «بک»، تور آلبومش را راه انداخت و اینبار با گیتاریست «استیوی ری وان» همراه شد. مجدداً پس از اتمام تور، برای مدتی طولانی دست از فعالیت کشید. در سال 1992، در آلبوم بازگشتیِ «راجر واترز» که Amused to Death نام گرفت؛ گیتار لید نواخت. یکسالبعد آلبوم Crazy Legs را منتشر کرد که ادای احترامی به «جین وینسنت» (خواننده پیشگام سبک راکاندرول و راکِبیلی) و «کلیف گالوپ» (گیتاریست اصلیِ آثار وینسنت) بود. او در سال 1999 آلبوم Who Else و سال 2001 آلبوم You Had It Coming را ارائه کرد. مجموعهای از اجراهای زنده او در قالب Live at Ronnie Scott's Jazz Club توسط کمپانی Eagle Records در سال 2008 منتشر شد و دهمین آلبوم استودیوییاش سال 2010 به بازار آمد: Emotion & Commotion که با استقبال قابلتوجهی مواجه شد؛ ازجمله دو جایزه «گرمی» را در سال 2011 برای بهترین اجرای موسیقی پاپ و بهترین اجرای موسیقی راک ازآنخود کرد. «بک» آلبوم زنده Live and Exclusive را از موزه فستیوال «گرمی» در پاییز 2010 ارائه کرد و پسازآن، «پارتی راکاندرول» (بهافتخار «لس پال»؛ موزیسین و مخترع آمریکایی که نقشی عمده در گسترش گیتارهای بدنه توپُر دارد و از او بهعنوان یکی از افرادی یاد میشود که باعث شد «راکاندرول نواختن» ممکن شود) را دردسترس علاقهمندان قرار داد. طی چندسالبعدش، بهطورمنظم برنامه اجرا میکرد؛ اما در تور مشترک با «برایان ویلسون» در سال 2013 بیشتر بهچشم آمد. آنها حتی قصد داشتند کاری مشترک را ضبط کنند که اینبرنامهها بههم ریخت. در آوریل 2015، Live+ را منتشر کرد؛ مجموعهای از کنسرتهایش که در اوت 2014 برگزار شده بود. تابستان بعد نیز Loud Hailer را منتشر کرد که خوانندهاش «رُزی بونز» و گیتاریستش «کارمن وندنبرگ» (دو خانم) بودند. دوستیاش با ستاره هالیوود؛ «جانی دپ» (که تجربیات فراوان در عرصه موسیقی و نوازندگی داشته) به یک آلبوم مشترک منتهی شد: 18؛ دراینآلبوم که مصادف با اوج همهگیری کووید-19 بود و سال 2020 وارد بازار موسیقی شد، قطعه «انزوا» اثر جان لنون را نیز کاور کردند تا متناسب با فضای قرنطینه آنایام باشد. «جف بک» در 10 ژانویه 2023 در بیمارستانی در جنوب انگلستان پس از ابتلا به مننژیت باکتریایی درگذشت؛ درآنروز 78ساله بود.
مصطفی رفعت