کد خبر:
292856
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ يکشنبه ۹ بهمن -
06:47
آیا سفر رافائل گروسی به تهران منجر به احیای برجام می‌شود؟
بسیاری از کارشناسان معتقدند حل مسائل باقی‌مانده پادمانی میان ایران و آژانس به حل سیاسی موضوعات میان ایران و آمریکا بستگی دارد اما آیا در موقعیت یک تفاهم سیاسی هستند؟ به‌گزارش ایسنا؛ حسین امیرعبداللهیان (وزیر امور خارجه کشورمان) هفته گذشته در چند سخنرانی نسبت به «عملیاتی‌شدن یکی از گام‌های تعریف‌شده در توافق احیای برجام در آینده نزدیک» ابراز امیدواری کرد. وی با تأکید دوباره بر اینکه مسیر تبادل پیام‌ها درارتباط‌با مذاکرات رفع تحریم‌ها همچنان ادامه دارد، خاطرنشان کرد: ما در مسیر دستیابی به توافق، گام‌هایی را تعریف کرده‌ایم و فکر می‌کنیم در آینده‌ای نزدیک یکی از این گام‌ها عملیاتی می‌شود. هم‌زمان با اظهارات وزیر خارجه کشورمان درباره احتمال تحقق یکی از گام‌های رسیدن به توافق، اعلام شد که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه فوریه به ایران سفر خواهد کرد و این‌احتمال که گام تعریف‌شده موردنظر، مسائل باقی‌مانده میان ایران و آژانس باشد شدت گرفت. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز درهمین‌رابطه چهارشنبه هفته گذشته در حاشیه نشست هیئت‌دولت گفت که «برنامه و رایزنی برای تنظیم سفر مدیرکل آژانس به ایران در دستورکار قرار دارد». آخرین‌بار مدیرکل آژانس آذرماه ۱۴۰۰ به ایران سفر کرد و در مهرماه سال جاری با رئیس سازمان انرژی اتمی در وین در حاشیه کنفرانس عمومی سالانه دیدار کرد. روابط ایران و آژانس در یک‌سال‌گذشته متأثر از اختلاف‌نظر دو طرف بر سر سؤالات پادمانی آژانس از ایران تاحدی متشنج بوده است. مقامات ایرانی معتقدند که به‌طور مقتضی پاسخ و همکاری لازم را با آژانس دررابطه‌با سؤالات مذکور داشته اما آژانس هم چنان به‌دنبال پاسخ و همکاری ایران است. رافائل گروسی؛ مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیراً در سخنانی در کمیته روابط خارجی پارلمان اروپا یک‌باردیگر بر موضع خود مبنی‌براینکه ایران به آژانس درباره آثار رادیواکتیو یافت‌شده در مکان‌های موردبحث پاسخ «رضایت‌بخش» نداده است، تأکید کرد. باوجوداینکه گروسی سعی کرد دراین‌نشست تاحدزیادی کارشناسی و فنی سخن بگوید اما استفاده از برخی عبارات و تأکید بر برخی اقدامات بدون شک با رویکردی سیاسی و دور از استانداردهای فنی-هسته‌ای بود. تلاش گروسی برای نشان‌دادن فعالیت‌های هسته‌ای ایران در وضعیتی روبه‌وخامت بااشاره‌به میزان غنی‌سازی ایران تا ۶۰درصد قابل‌تأمل است. او دراین‌نشست به‌مثابه یکی از وزیران خارجه اتحادیه اروپا و حتی فراتر در جایگاه یک مدعی، جانب‌دارانه فعالیت‌ها و همکاری‌های ایران را تشریح کرد. سه مکانی که آژانس می‌گوید آلوده به اورانیوم بوده و همچنان بعد از بارها دریافت پاسخ ازسوی ایران مدعی‌ست که ایران «پاسخ رضایت‌بخش» درباره آن‌ها نداده، در ورامین، تورقوزآباد و مریوان در استان کردستان قرار دارد. چالش میان ایران و آژانس بر سر موضوعات تاکنون به صدور سه قطعنامه انجامیده است و در قطعنامه اخیر شورای حکام، از ایران خواسته شد درباره این‌مکان‌ها به سؤالات آژانس پاسخ «قانع‌کننده» دهد. سؤالات درباره این سه مکان، یکی از مهم‌ترین موانع جدی بر سر مذاکرات احیای برجام است که در شهریور سال جاری با وجود مذاکرات فشرده دراین‌رابطه دو طرف به نتیجه‌ای بر سر آن دست نیافتند. یکی از بخش‌های سخت کار میان ایران و آژانس این‌است‌که درخواست‌های آژانس برای همکاری ایران دراین‌موارد در چارچوب پروتکل الحاقی و حتی فراترازآن است درحالی‌که ایران درپاسخ‌به اجرانشدن تعهدات برجامی طرف‌های مقابل، این همکاری‌ها را قطع کرده. اطلاق پادمانی‌بودن موضوعات درحالی‌که ایران مدعی‌ست این‌ها همان مسائل مربوط به مطالعات ادعایی هستند، هم راه به جایی نبرده است. در اواخر تابستان سال جاری ایران و ۱+۴ به‌همراه آمریکا، مهیای توافق برای بازگشت به برجام بودند. به‌جز چندمورد مربوط به موضوع تحریم‌ها و تضمین‌ها، موضوعات پادمانی نیز مطرح بود. کارشناسان فنی ایران در مذاکرات با آژانس و ۱+۴، خواستار بسته‌شدن این پرونده پیش از هرگونه توافق بر سر احیای برجام شدند اما طرف‌های غربی و آمریکا مدعی بودند که این‌موضوع ارتباط مستقیم به برجام ندارد و بعد از برجام مطرح شده‌اند ازاین‌رو باید جدای از برجام میان ایران و آژانس دنبال شود اما ایران تأکید داشت، همان‌طورکه موضوع مطالعات ادعایی در روند مذاکرات هسته‌ای پیش از توافق ۲۰۱۵ حل‌وفصل شد، این‌موضوعات هم باید به همان شیوه قبل از توافق حل‌وفصل شود به‌علاوه‌اینکه مقامات سازمان انرژی اتمی در دولت ابراهیم رئیسی براین‌نظر بودند سه موضوع موردبحث ربطی به مسائل پادمانی ندارد و همان مسائل مربوط به گذشته است. البته برخی معتقدند موضوع خاتمه‌یافتن سؤالات آژانس قبل از روز «بازاجرا» مورد موافقت طرف‌های مذاکره به‌ویژه ایران و آمریکا قرار گرفته بود اما کارشکنی رژیم اسراییل با چراغ سبز آمریکا موجب شد در میانه راه آژانس رویکرد سخت‌گیرانه‌ای نسبت به حل‌وفصل این سؤالات اتخاذ کند. موضوعات پادمانی درباره مکان‌های موردادعا در سال‌های اخیر ازسوی رژیم صهیونیستی و با ارائه اسناد جعلی بعد از توافق ۲۰۱۵ و خروج آمریکا از برجام مطرح شده است. مقامات ایرانی تأکید دارند که آژانس نباید برمبنای اسناد ساختگی رژیم صهیونیستی که با اهداف خاص سیاسی دراختیار آژانس قرار داده می‌شود، قضاوت و براساس‌آن‌ها اعلام‌نظر کند. این‌نوع قضاوت برخلاف اصل بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری‌ست. ازآنجایی‌که آژانس تمام مواد هسته‌ای اظهارشده ایران را موردحسابرسی قرار داده و هیچ اختلاف‌نظری در حسابرسی مواد مطرح نیست؛ صرف مشاهده آلودگی در چند مکان را نمی‌توان نشانه‌ای از وجود مواد هسته‌ای اظهارنشده تلقی کرد. برخی کارشناسان براین‌نظرند که مقامات اروپایی و آمریکایی تمایلی به بستن موضوعات فنی مرتبط با ایران در آژانس ندارند زیرا این چماق را همیشه بر سر ایران برای امتیازگیری بیشتر نگه دارد. درعین‌حال، مقامات ایران بارها تأکید کرده‌اند تا مسائل فنی با آژانس حل‌وفصل نشود بازگشت به اجرای برجام ممکن نیست و همان‌طورکه پرونده مطالعات ادعایی در ۲۰۱۵ بسته شد، اکنون نیز سؤالات آژانس که به‌گفته بسیاری کارشناسان خارجی موضوع جدی نیستند با یک رویکرد سیاسی و دیپلماتیک قابل‌حل‌وفصل است. جمهوری اسلامی ایران درواکنش‌به سه قطعنامه شورای حکام که خواستار همکاری با بازرسان و آژانس برای پاسخ به سؤالات موردبحث بوده است، واکنش قابل‌تأملی به‌لحاظ فنی و سیاسی داشته است. ایران دراین‌روند به‌علاوه افزایش میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۳.۵درصدی، ۲۰درصدی و ۶۰درصدی خود، تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته خود را نیز افزایش داده. هرچند ایران نشان داده در برابر فشارهای سیاسی، تحریمی و فنی دست‌بسته نیست و بنایی بر عقب‌نشینی از آخرین مواضعش در مذاکرات احیای برجام ندارد اما تکرار قطعنامه‌ها در شورای حکام برای ایران قطع و یقین «خوب» نیست و می‌تواند تبعات غیرقابل جبرانی درصورت ارجاع قطعنامه به شورای امنیت سازمان ملل داشته باشد و باتوجه‌به‌اینکه ایران یک‌باردیگر هم با چنین رویکردی مواجه بوده است و از تبعات سیاسی و تحریمی بین‌المللی آن به‌خوبی مطلع است، «آزموده» را آزمودن خطاست. فراهم‌شدن زمینه‌ها برای ارجاع دوباره ایران به شورای امنیت و ایجاد اجماع جهانی علیه کشورمان، خواست همیشگی و تاریخی دشمنان ایران برای بازگشت سناریوی «ایران‌هراسی» به‌واسطه موضوع هسته‌ای بوده است. رژیم اسراییل با همراهی و همکاری آمریکا، سه کشور اروپایی و برخی کشورهای منطقه قبل از برجام و بعدازآن و حتی بعد از خروج آمریکا از این توافق، دست از کارشکنی علیه ایران و توافق هسته‌ای برنداشته است. با وجود تشدید فشارها در مسائل حقوق بشری و موشکی، همچنان زمین هسته‌ای برایشان از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. شاید برخی کارشناسان و مقامات کشور براین‌نظر باشند که هرگونه قطعنامه در شورای امنیت علیه ایران یا تلاش برای اسنپ‌بک، توسط روسیه و چین وتو خواهد شد اما این‌مسئله غیرممکن نیست، اگر آمریکا و اروپا با روسیه در روزها و هفته‌های آتی بر سر اوکراین به توافقی دست یابند، سفر مدیرکل آژانس به ایران در آینده نزدیک فرصتی‌ست تا مسائل فنی هرچه‌‌زود‌تر حل شود تا درصورت آمادگی همه طرف‌های برجامی برای بازگشت به میز مذاکرات، دیگر بهانه‌ای برای فشار به ایران درکار نباشد. همان‌طورکه جنگ اوکراین به‌طور غیرقابل‌پیش‌بینی آغاز شد، پایانش نیز می‌تواند به‌همان‌شکل غافلگیرکننده و غیرمترقبه باشد. علاوه‌بر ضرورت حل‌وفصل مسائل فنی با آژانس در مرحله بعد رفع تنش از روابط با اروپا به‌ویژه سه کشور عضو برجام است. مطالعات و تجربیات دیپلماتیک و سیاسی به‌ویژه دررابطه‌با برجام بعد از خروج آمریکا از توافق نشان داد که اروپا تنها گروهی از کشورهاست که در مقابل آمریکا در شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل قدرت دارد. ازاین‌رو دوری از اروپا در آینده نزدیک و دور به‌شدت به‌ضرر ایران خواهد بود.