کد خبر:
292930
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ سه شنبه ۲۵ بهمن -
06:15
ککسازی در ایران؛ تحریمی که به توانمندی رسید
آذرماه سال ۹۸، وزارت خارجه آمریکا در بیانیهای اعلام کرد فروش و انتقال کک نفتی و الکترود گرافیتی به ایران مشمول تحریمهای واشنگتن شده است. پس از اقدام آمریکا و تحریم الکترود گرافیتی با هدف زمینزدن صنعت فولاد در دیماه ۹۸، بلافاصله در کشور سازوکاری برای خودکفایی درزمینه مواد اولیه صنایع فولاد ایجاد و شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی و ایمیدرو در نشستی که برگزار شد، برنامه نهایی خود را برای تولید کک سوزنی و اسفنجی اعلام کردند؛ اما کک سوزنی چیست و کاربردهای آن چیست؟ بهگزارش شانا؛ کک سوزنی شکلی خاص از کک نفتیست که با فناوری پیچیدهای تولید میشود؛ بخش اعظم کک تأخیری تولیدی بهصورت قطعات سخت، متخلخل و با شکلهای نامنظم است که بهدلیل شباهت به اسفنج سیاه به کک اسفنجی شهرت دارد. گرافیت از ماده اولیهای بهنام کک سوزنی تولید میشود. کک سوزنی نیز از مادهای بهنام کک نفتی یا قطران (با ریشه زغالسنگ) بهدست میآید که تولید آن بااستفادهاز فناوریهای بسیارپیچیده و فوقپیشرفته امکانپذیر است. کک سوزنی و الکترود گرافیتی دو ماده اصلی صنایع فولاد است که درصورت نبود این دو ماده، فعالیت کورههای قوس الکتریکی متوقف میشود. خوراک اصلی واحد ککر، GSO تولیدی واحد RFCC پالایشگاه است که برای تأمین بخش اعظم این خوراک، ابتدا VB تولیدی واحد تقطیر در واحد SDA به دو محصول میانی DAO و PITCH تبدیل و PITCH تولیدی به واحد قیرسازی فرستاده میشود. dao تولیدی نیز ابتدا برای تصفیه به واحد RCD ارسال میشود و از آنجا خوراک واحد RFCC شده و تهمانده برج MAIN COLUMN آن (CSO تولیدی) طی فرآیندهای پیشتصفیه و حذف ذرات جامد و جداسازی برشهای سبک و سنگین محصول CSO بهروش تقطیر، سولفورزدایی برشهای سبک در یک فرآیند تصفیه هیدروژنی یا اکسیژنی (HDS OR ODS)، اختلاط مجدد دو برش و ارسال آن به واحد ککسازی تأخیری و تبدیل به کک سوزنی خام (Green Needle Coke) و محصولات سبک و میانتقطیر و ارسال کک سوزنی خام برای نهاییسازی مشخصات به واحد کلسیناسیون به کک سوزنی تبدیل میشود. تفاهمنامه تولید کک اسفنجی و سوزنی در پالایشگاههای بندرعباس و امامخمینی(ره) شازند بهمنماه ۹۸ با حضور وزیر نفت و صنعت، معدن و تجارت (صمت) وقت بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران و سازمـان توسعـه و نوسـازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) امضا شد. با امضای این تفاهمنامه مقرر شد برای نخستینبار با همکاری پژوهشگاه صنعت نفت و ایمیدرو، واحد صنعتی تولید کک در دو پالایشگاه بندرعباس و شازند ساخته شده و کک سوزنی و اسفنجی موردنیاز صنایع فولادسازی در کشور از نفتکوره کمگوگرد تولیدی در این دو پالایشگاه تولید شود. پایلوت این واحد در پژوهشگاه صنعت نفت ساخته شده و با امضای این تفاهمنامه، زمینه ساخت این واحدها در دو پالایشگاه کشور فراهم و مقرر شد کک موردنیاز صنایع فولاد در مقیاس صنعتی تولید شود که این باتوجهبه شرایط تحریمها، نقش مهمی در خودکفایی ایران در صنایع فولاد، داخلیسازی و نیز تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی داشت. با آمادهشدن اسناد مناقصه و انتخاب پیمانکار اجرایی، قرارداد دانش فنی و مهندسی پروژه تولید کک سوزنی در پژوهشگاه صنعت نفت بین پژوهشگاه صنعت نفت و پالایشگاه امامخمینی(ره) شازند بهامضا رسید. پسازآن در اسفندماه ۱۴۰۰ بود که اسناد تکمیل زنجیره ارزش نفتکوره در پالایشگاه نفت بندرعباس سرانجام در اسفندماه ۱۴۰۰ رونمایی شد. بحث تولید کک نفتی در کشور از سال ۸۱ یا ۸۲ مطرح بوده است، اما درآنمقطع چالش اصلی دستیابی به لایسنس اجرای طرح بود. تااینکه سرانجام با جدیشدن تحریمها مقرر شد که با همکاری پژوهشگاه، دانش فنی تولید کک نفتی در کشور بومیسازی شود. درنهایت تفاهمنامه تولید کک نفتی و اسفنجی آماده شد و درپایان دولت دوازدهم بهامضا رسید. براساس این تفاهمنامه مقرر شد خروجی نفتکوره واحدهای پالایشی ظرف سالهای آینده کاهش و تولید فرآوردههای میانتقطیر و سبک افزایش یابد. این تفاهمنامه همچنین دیگر اهداف وزارت نفت در حوزه صنایع پالایشی از جمله هدف مهم افزایش کیفیت فرآوردههای نفتی و کاهش میزان تولید نفتکوره را محقق میکرد. اگرچه اجرای این تفاهمنامه، یکی از روشها برای کاهش تولید نفتکوره در پالایشگاههاست، اما همه نفتکوره به کک تبدیل نمیشود و بخشیازآن نیز به فرآوردههای میانتقطیر تبدیل میشود. سرمایه موردنیاز اجرای اینطرح یکمیلیارددلار بوده و بخشی از این تأمین مالی ازطریق پیشخرید و با همت شرکتهای فولادی و آلومینیوم است. تفاهمنامه در تیرماه ۱۴۰۰ به قرارداد دانش فنی و مهندسی پروژه تولید کک سوزنی بین پالایشگاه امامخمینی(ره) شازند و پژوهشگاه صنعت نفت با هدف تولید سالانه ۹۰هزارتن کک سوزنی امضا شد. از اهداف اصلی پروژه ساخت الکترودهای گرافیتی بهمنظور تداوم تولید در صنایع فولاد کشور بهروش کوره قوس الکتریکی (چشمانداز تولید ۵۵میلیونتن فولاد در کشور و نیاز به ۹۴هزارتن الکترود گرافیتی در سال) و نیز کاهش مازوت تولیدی و ایجاد حاشیه سود بیشتر برای پالایشگاه است. با اجراییشدن اینپروژه سالانه ۹۰هزارتن کک سوزنی کلسینهشده با محتوای سولفور حداکثر wt ۰.۵۵درصد تولید میشود. برآورد اولیه توسط پژوهشگاه صنعت نفت ایران نشان میداد سرمایه موردنیاز واحدهای یادشده حدود ۲۹۰میلیونیوروست؛ مطالعات آزمایشگاهی، بررسیهای فنی-اقتصادی اولیه و فاز امکانسنجی اینپروژه اجرایی شد و مطالعات پایلوتی و طراحی پایه (Basic Design) و مرحله EPC پروژه بهمرور پیش رفت. با آغاز عملیات اجرایی اینطرح در بهمنماه امسال و همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب، میزان سرمایهگذاری اینطرح در پالایشگاه بندرعباس ۲.۲میلیاردیورو اعلام شد و با اجرای آن، پالایشگاه نفت بندرعباس پس از پالایشگاه شازند، دومین پالایشگاه نفت کشور خواهد بود که دیگر تولید نفتکوره را نخواهد داشت. در طرح ارتقای کیفیت محصولات سنگین پالایشگاه بندرعباس که با دانش فنی پژوهشگاه صنعت نفت و توانمندی پیمانکاران و تولیدکنندگان و سازندگان داخلی اجرایی میشود، 8000نفر مشغولبهکار خواهند شد. بهعلت پیچیدگیهای فنی بالا، اینپروژه همچنین بهدلیل نیاز سرمایهگذاری اولیه بهنسبت بالا، به سه پروژه تقسیم شده است که دراینبرنامه دو پروژه واحدهای یوتیلیتی و ککسازی آغازبهکار خواهد کرد. پروژه واحدهای یوتیلیتی و واحدهای جانبی که پیمانکار آن برای انجام پروژه بهصورت EPCF انتخاب شده و مبلغ کل سرمایهگذاری آن ۸۱۰میلیونیوروست. ۷۵درصد اینمبلغ ازسوی پیمانکار و مابقی آن از محل تخصیص ۳۰درصد سود سالانه شرکت پالایش نفت بندرعباس تأمین میشود. پروژه احداث واحدهای فرآیندی با محوریت واحد ککسازی برای تولید کک اسفنجی و دیگر فرآوردههای نفتی بهمبلغ ۷۲۲ میلیونیورو از محل ۳۰درصد سود سالانه شرکت پالایش نفت بندرعباس بهصورت EPC به پیمانکار منتخب برای اجرا واگذار شده است. پروژه تولید روغنهای پایه گروه ۲ و ۳ نیز که در مرحله انتخاب پیمانکار برای انجام پروژه بهصورت EPCF است طبق برآوردهای اولیه میزان سرمایهگذاری موردنیاز آن ۶۰۰میلیونیورو برآورد میشود. پروژه ککسازی در ایران، فارغ از ابعاد اقتصادی، علمی و فنی، برای پژوهشگاه صنعت نفت بهدلیل اعتماد مدیران به توانمندی نیروهای داخلی بسیارمهم است؛ امیدواریم اینقبیل رویکردهای مدیریتی که در صنعت نفت و گاز کشور راهبردیست، توسعه یابد. تولید کک سوزنی پروژهای کلیدی برای صنعت فولاد کشور است. توفیقی؛ رئیس وقت پژوهشگاه صنعت نفت درباره اجرای پروژه گفت: انجام چنین پروژههای پیچیده ازنظر فنی و دانشی سبب تقویت زیرساخت علمی و فناوری و نیز تقویت امکانات آزمایشگاهی و نیروهای پژوهشگر و فناور پژوهشگاه صنعت نفت میشود و ما را ملزم به ارائه خدمات باکیفیتتر خواهد کرد که ازاینحیث باید به مدیرانی که شرایط ریسکپذیری و خطرپذیری اینقبیل از پروژهها را با اعتماد به توانمندی داخلی بهعهده میگیرند تبریک گفت. تولید سالانه ۷۰۰هزارتن کک در پالایشگاههای بندرعباس و شازند از دیگر مزایای پروژه است؛ با ساخت واحدهای صنعتی تولید کک در این دو پالایشگاه سالانه بیش از ۶۲۰هزارتن کک اسفنجی و ۷۰هزارتن کک سوزنی تولید خواهد شد. نیز با اجرای اینطرح، بخشی از کیفیت خروجی پالایشگاهها در تولید نفتکوره افزایش مییابد و خوراک هردو واحد که نفتکوره است به محصولات بسیار باارزشتر تبدیل میشود. براینمونه نفتکوره ۳۰۰ یا ۴۰۰دلاری در کک سوزنی به یک محصول چندهزاردلاری تبدیل میشود. ساخت این واحدها همچنین ازنظر رونق تولید، خوداتکایی کشور و ایجاد ارزشافزوده حائزاهمیت است و اینطور نیست که این واحدها بهدلیل نیاز کشور و بههرقیمتی، حتی در شرایط غیراقتصادی ساخته شوند بلکه هردو شرکت با بررسیها، اجرای طرح را اقتصادی دیدهاند.