رامبد جوان؛ احیاگر واژه استندآپ‌ کمدی

«رامبد جوان» به‌عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین هنرمندانی که در دهه‌های گذشته در سیمای ملی پرورش پیدا کرده، در سال‌های اخیر فرصت بیشتری برای هنرنمایی در تلویزیون داشته است. او که از اوایل دهه ۷۰ وارد تلویزیون شد، حالا یکی از قدرتمندترین شخصیت‌های فعال در هنر هفتم ایران لقب می‌گیرد که دامنه فعالیت‌هایش از اجرای برنامه تلویزیونی تا کارگردانی فیلم سینمایی توسعه یافته است. آثار جذابی در کارنامه هنری «رامبد جوان» وجود دارند که مرور آن‌ها خالی‌ازلطف نیست. او که اصالتی آذربایجانی دارد بعدها وارد تئاتر شد و سپس به تلویزیون و سینما راه پیدا کرد. حضور کوتاهش در سریال «همسران» به‌شدت موردتوجه مخاطبان قرار گرفت و ازاین‌رو، فرصت هنرنمایی بیشتر را در «خانه سبز» پیدا کرد؛ سریالی که در سال ۱۳۷۵ ساخته شد و به‌حدی تماشایی بود که خیابان‌های شهرهای ایران را در زمان پخش خلوت می‌کرد. او بعدها در سریال «سرزمین سبز» (که ادامه سریال «خانه سبز» بود) هم حضور پیدا کرد؛ اما نقطه اوج فعالیت‌های «رامبد جوان» از اواخر دهه ۱۳۸۰ آغاز شد. او که کارگردانی را از سال ۷۷ با مجموعه «جمعه‌بازار» آغاز کرده بود و با سریال‌های «گمگشته» و «باغ بلور» ادامه داده بود، با «نشانی» فرصت کارگردانی یک سریال نوروزی را پیدا کرد؛ اما با سریال «مسافران» به اوج محبوبیت رسید.
اگرچه این‌روزها بسیاری از تماشاگران «مسافران» می‌دانند که این سریال، شباهت‌های انکارناپذیر با سریال 3rd Rock from the Sun  دارد؛ اما سریال تأثیرگذار «رامبد جوان» در اواخر دهه ۱۳۸۰ یکی از جذاب‌ترین سریال‌های تلویزیون بود و فرصت‌های بیشتری به مرد متفاوت کمدی ایران داد. «جوان» تا ۹۳ در سریال‌های متعدد؛ ازجمله «ساختمان پزشکان» و «پژمان» هم هنرنمایی کرد اما نهایتاً تصمیم گرفت تمرکزش را روی ساخت یک برنامه تلویزیونی کمدی‌محور قرار دهد؛ و این‌گونه «خندوانه» متولد شد. روند موفقیت «جوان» در سینما شباهت‌های جالبی با مسیر او در تلویزیون دارد. او نخستین‌بار در سال ۱۳۷۶ و با هنرنمایی در «پشت دیوار شب» فرصت حضور در فیلم‌های سینمایی را پیدا کرد؛ اما بازیگری در فیلم «صورتی»؛ به‌کارگردانی فریدون جیرانی کمک کرد بیشترازقبل دیده شود؛ بنابراین در «مکس»، یکی از بهترین فیلم‌های کمدی تاریخ سینمای ایران، حضور یافت. «رامبد جوان» در سال ۱۳۸۳ اولین تجربه کارگردانی سینمایی‌اش را با «اسپاگتی در هشت‌دقیقه» جشن گرفت؛ اما برای تبدیل‌شدن به یکی از کارگردان‌های توانمند در سینمای کمدی ایران، تا سال ۱۳۸۸ صبر کرد. او در دومین تجربه کارگردانی؛ «پسر آدم، دختر حوا» به‌شدت موردتوجه تماشاگران و منتقدان قرار گرفت و درادامه، «ورود آقایان ممنوع» را ساخت که نه‌تنها یکی از بهترین فیلم‌های کمدی تاریخ سینمای ایران لقب می‌گیرد؛ بلکه با فروش پنج‌میلیاردتومانی در ۱۳۹۰ به دومین فیلم پرفروش سال هم تبدیل شد. گرچه به‌نظر می‌رسید «جوان» می‌خواهد به ساخت آثار کمدی ادامه دهد؛ اما مسیرش در سینما تغییر کرد. در لیست نه‌چندان طولانی سریال‌های تلویزیونی «جوان» عناوین جذاب زیادی وجود ندارند؛ بااین‌حال او تلاش کرده تا کیفیت را فدای کمیت نکند و به‌همین‌دلیل در میان چند سریالی که در آن‌ها هنرنمایی کرده، عناوین جالبی هم وجود دارند؛ عناوینی که برخلاف آخرین (تابه‌امروز) سریالش؛ یعنی «مردم معمولی»، سرشار از خلاقیت بودند و به‌همین‌دلیل برای مدت‌ها در خاطره‌ها باقی مانده‌اند. بیژن بیرنگ و مسعود رسام از جمله کارگردان‌های درخشان تلویزیون در دهه ۱۳۷۰ بودند که با خلق آثاری جذاب و خیره‌کننده بخش قابل‌توجه از حس نوستالژی روزهای پس از جنگ را تصاحب کردند. این دو کارگردان دوست‌داشتنی پس از موفقیت سریال «همسران» که در سال ۷۳ پخش می‌شد، سراغ پروژه جدیدی رفتند تا یک‌باردیگر مخاطب ایرانی را در فضای شیرین داستان‌پردازی‌‌یشان غوطه‌ور کنند؛ «خانه سبز» در سال 75 از راه رسید و نه‌تنها به یکی از محبوب‌ترین سریال‌های تلویزیون در دهه 70 تبدیل شد؛ بلکه انتظارات مخاطبین تلویزیون از عناوین جعبه جادو را بیشتر کرد. «جوان» با وجود فرصت اندکی که برای هنرنمایی داشت، به‌خوبی از پس نقش هیجان‌انگیزی که برعهده داشت، برآمده بود. سریال «مسافران» با مجموعه‌ای از ایده‌ها که به‌نظر می‌رسید تنها در ذهن «رامبد جوان» پرورش پیدا می‌کند، در سال ۱۳۸۸ خوش درخشید و به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین و محبوب‌ترین سریال‌های دهه ۸۰ هنوزهم جذاب به‌نظر می‌رسد. برادران قاسم‌خانی در کنار خشایار الوند، فرید هادی و علیرضا ناظر فصیحی، وظیفه نویسندگی فیلم‌نامه «مسافران» را برعهده داشتند؛ طبیعتاً به‌نظر می‌رسد که این سریال به یکی از بهترین عناوین تلویزیون در دهه ۸۰ تبدیل شود. «جوان» در مقام کارگردانی فرصت آن‌را یافت تا در کنار حمید لولایی، حسن معجونی، سحر دولتشاهی، شقایق دهقان، نصرالله رادش و پروین قائم‌مقامی هنرنمایی کند. ۶۹ قسمت «مسافران» میانگین ۴۰‌دقیقه زمان داشتند. «جوان» با کمک این سریال که موسیقی تیتراژ پایانی‌اش را از فرانچایز Star Wars وام گرفته بود، به نقطه اوج کارگردانی در سریال‌های تلویزیونی رسید؛ نقطه اوجی که بعدها در کارنامه او تکرار نشد. کارنامه «رامبد جوان» در حوزه فیلم‌سازی و سینما به‌مراتب جذاب‌تر از حضور او در سریال‌های تلویزیونی به‌نظر می‌رسد. مرور بهترین فیلم‌های «رامبد جوان» نشان می‌دهد او را باید درابتدا یک مجری تلویزیونی و سپس کارگردان سینما دانست و نهایتاً اشاره‌ای به هنرنمایی‌هایش در سریال‌های تلویزیونی داشت. بااین‌حال مسیر فیلم‌سازی و هنرنمایی «جوان» در سینما هم افت‌وخیزهای بسیاری داشته است. «مکس» که در سال ۱۳۸۳ اکران شد یکی از ساختارشکن‌ترین و ضدتابوترین فیلم‌های سینمای ایران در دهه ۸۰ لقب می‌گیرد. شاید به‌همین‌دلیل باشد که باید «مکس» را در لیست بهترین فیلم‌های کمدی تاریخ سینمای ما قرار دارد. زبان صریح و بی‌تعارف فیلم، طنزی شلاقانه ایجاد می‌کرد که تند و کوبنده به ذهن تماشاگر می‌نشست. نیازی به یادآوری نیست؛ مانند بیشتر عناوین به‌یادماندنی سینمای ایران در ژانر کمدی، فیلم‌نامه این فیلم هم توسط پیمان قاسم‌خانی نوشته شده است. فیلم «مکس» توسط سامان مقدم ساخته شد و پس از «صورتی»، جدی‌ترین هنرنمایی «جوان» در سینما بود. در پنج‌سال فاصله‌ای که میان اکران «مکس» و «پسر آدم، دختر حوا» وجود دارد، «جوان» روزهای هیجان‌انگیزی را تجربه کرد. او با «اسپاگتی در هشت‌دقیقه» اولین تجربه کارگردانی‌اش را پشت‌سر گذاشت و فرصت هنرنمایی در نقش‌های جدی‌تر را یافت؛ اما واقعیت آن‌است‌که فیلم «پسر آدم، دختر حوا» می‌تواند مهم‌ترین تجربه سینمایی او باشد؛ فیلمی که «رامبد جوان» را به‌عنوان به یک کارگردان توانمند در سینمای کمدی مطرح کرد. او تولید این فیلم را در سال ۸۷ به‌پایان رساند اما برای اکران آن تا سال ۸۹ صبر کرد. «پسر آدم، دختر حوا» فیلم نسبتاً پرستاره‌ای بود: مهناز افشار، حامد کمیلی، شیلا خداداد، لیلا اوتادی و خودِ «رامبد جوان» از بازیگران اصلی کار بودند. این اثر پرفروش‌ترین فیلم کمدی ایران در سال ۸۹ شد و جایگاه پربیننده‌ترین فیلم سال را تصاحب کرد. سومین تجربه کارگردانی «جوان» می‌تواند یکی از بهترین فیلم‌های کمدی تاریخ سینمای ایران باشد. تولید آن در سال ۱۳۸۹ به‌پایان رسید؛ اما درنهایت در تیر ۱۳۹۰ فرصت اکران پیدا کرد: «ورود آقایان ممنوع» با فروشی فراتر از پنج‌میلیاردتومان به دومین فیلم پرفروش سال تبدیل شد؛ مانند بسیاری از آثاری که موفقیت «جوان» را به‌همراه داشته‌اند، نویسندگی «ورود آقایان ممنوع» نیز برعهده قاسم‌خانی بود. ویشکا آسایش، رضا عطاران، مانی حقیقی، پگاه آهنگرانی، بهاره رهنما، علی صادقی، فلامک جنیدی، ستاره پسیانی، حدیث میرامینی، مهرناز بیات و سیاوش چراغی‌پور؛ از بازیگران اصلی «ورود آقایان ممنوع» هستند؛ پس باید پذیرفت فیلم پرستاره‌ای بود. ویشکا آسایش به‌لطف هنرنمایی متفاوت و تحسین‌برانگیزی که در «ورود آقایان ممنوع» ارائه کرد، درنهایت موفق شد جایزه سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن بیست‌ونهمین‌دوره جشنواره فجر را برنده شود. «جوان» پس از چند تجربه کمدی نهایتاً تصمیم گرفت سراغ کارگردانی یک درام جنایی رفته و اثر متفاوتی را خلق کند. فیلم «نگار» که در سال ۱۳۹۵ اکران شد هنوزهم متفاوت‌ترین ساخته «جوان» لقب می‌گیرد؛ اما به‌شکل ناامیدکننده‌ای، ضعیف ظاهر شد. بااین‌همه آنچه باعث می‌شود نام او در تاریخ هنر ایران ماندگار شود؛ بی‌شک طراحی و ساخت برنامه تلویزیونیِ «خنداونه» بوده است.
امیرمحمد سلیمانی/ ویجیاتو