کد خبر:
354006
| تاریخ مخابره:
1402 چهارشنبه 1 آذر -
07:18
نداشتن آگاهی یا کسبوکارهای نوظهور؛ علت بیمهنبودن پنجمیلیون شاغل چیست؟
ناآگاهی شاغلان از مواهب بیمه، اهمال کارفرمایان و ظهور کسبوکارهای جدید، دستبهدستهم داده تا پنجمیلیون شاغل در کشور فاقد چتر حمایت بیمهای باشند؛ موضوعی که بهگفته کارشناسان حدود چهارمیلیوننفر از اینافراد فعالان حوزه مجازی و سکوهای اینترنتی هستند که باید با تعریف نو از روابط کار مشمول مقررات بیمهای شوند ...
پوشش بیمهای افراد شاغل یک تکلیف و وظیفه قانونی برای سازمانهای بیمهگری همچون تأمین اجتماعیست؛ طبق اصل ۲۹ قانون اساسی و اصل یکم قانون تأمین اجتماعی؛ این سازمان موظف به بیمه همه شاغلین است. اکنون ۷۳درصد جامعه از خدمات بیمهای بهرهمند و ۲۷درصد با وجود اشتغال از هیچ مزایای بیمهای برخوردار نیستند. اینکه براساس قانون افراد باید از روز اول اشتغال بیمه شوند، موضوعیست که باید گفت برخی بدون آگاهی از مزایای بیمه هنگام اشتغال، تمایلی برای برخورداری از چتر بیمه نشان نمیدهند که بهنفع کارفرمایان و بهزیان کارگران در زمان اشتغال است. بااینرویکرد، در کنار نص صریح قانون برای ارائه پوشش خدمات بیمهای به شاغلان، جامعه کارگری و شاغلین در بخشهای اشتغال غیررسمی باید نسبت به بیمه و مزایای آن آگاهی یابند؛ نهاینکه بهخاطر همراهی با کارفرما و پرداختنکردن حق بیمه، آینده خود و خانواده را با مشکل مواجه کنند؛ واقعیت ایناستکه برخی کارفرمایان بهدلایلی چون هزینههای بیمه یا ناآگاهی افراد از مزایای بیمه، بهصورت توافقی بیمه افراد شاغل را به سازمانهای بیمهگر نمیپردازند که مشکلاتی را برای آینده آن فرد بهویژه هنگام بروز حوادث، بیماری، بازنشستگی یا فوت بهوجود میآورد. طبق نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در دادههای آماری مرکز آمار ایران؛ جمعیت فعال ۱۵ساله و بیشتر در سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ با نوسان همراه بوده بهطوریکه از ۲۶میلیون و ۵۰۴هزارنفر در سال ۱۳۹۶ به ۲۶میلیون و ۶۵هزارنفر در سال ۱۴۰۱ رسیده و جمعیت فعال کشور در بهار امسال رقم ۲۶میلیون و ۴۷۰هزارنفر را نشان میدهد که تعداد ۲۰میلیون و ۱۶۳هزارنفر در مناطق شهری و ششمیلیون و ۳۰۷هزارنفر در مناطق روستایی قرار دارند. در سال ۱۴۰۱ جمعیت شاغل ۱۵ساله و بیشتر روند افزایشی داشته و به ۲۳میلیون و ۷۱۶هزارنفر رسید. تعداد شاغلان کشور در بهار امسال برابر ۲۴میلیون و ۳۰۶هزارنفر بوده که ازاینتعداد ۱۸میلیون و ۳۵۳هزارنفر در مناطق شهری و پنجمیلیون و ۹۵۳هزارنفر در مناطق روستایی شاغل بودند. شاغلان در بهار ۱۴۰۲ نسبت به فصل مشابه پارسال تعداد ۷۲۸هزارنفر (۳.۱درصد) افزایش داشت. بررسی نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت) جمعیت ۱۵ساله و بیشتر در بهار ۱۴۰۲ نشان داده ۴۱.۲درصد جمعیت در سن کار (۱۵ساله و بیشتر) در کشور ازنظر اقتصادی فعال هستند یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفتهاند. این آمارها نشان میدهد نرخ مشارکت اقتصادی بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به روستایی کمتر است. بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور نشان میدهد این شاخص، نسبت به فصل مشابه در پارسال ۰.۳واحددرصد افزایش دارد. با وجود مشخصشدن جمعیت شاغلان اما هنوز برخی اشتغال غیررسمی مانع بزرگی برای بیمه افراد شاغل میشود و همین ضریب پوشش بیمهای افراد در جامعه را با مشکل مواجه میکند. همین آمارهاست که اکنون ۲۷درصد جامعه هیچ بیمهای ندارند. اکنون نسبت کل جمعیت تحتپوشش صندوقهای بیمه از بیمهشدگان اصلی و مستمریبگیران با افراد تبعی حدود ۷۳درصد را نشان میدهد که بخش عمده پوشش بیمهای در کشور به صندوقها و سازمانهایی همچون تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری، صندوق تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر اختصاص دارد: ۵۳درصد سهم تأمین اجتماعی، هفتدرصد صندوق بازنشستگی و ۱۲درصد سهم دیگر صندوقهای بازنشستگی و بیمهای مانند نیروهای مسلح، بانکها، نفت و ... است. البته شاید مهمترین علت پوشش بیمهای گسترده در جامعه نبود نظام بیمهای مناسب و استمرارنداشتن پوشش بیمهای برای شاغلان غیرمزد و حقوقبگیر عنوان شده است اما آگاهنبودن جامعه کارگری از مزایای بیمه دلیل دیگری برای اثبات اینموضوع بهشمار میرود. اگرچه ضریب پوشش بیمهای در ایران نسبت به دیگر کشورها روند بهتری دارد اما یکی از دلایل نامناسبی این ضریب تمرکز نظام مشارکتی بر جمعیت مزدبگیر است بهنحویکه قادر به تحتپوششقراردادن گروههای خوداشتغال بهویژه مشاغل غیررسمی نیست. بنابراین با نگاه آماری به جمعیت مزد و حقوقبگیر و غیرمزد و حقوقبگیر بخشی از این واقعیتها آشکار میشود: طبق آمار؛ ۲۳میلیون و ۴۴۷هزارنفر شاغل وجود دارد که ۱۳میلیون و ۲۹۴هزار آنان را مزد و حقوقبگیر بخش عمومی و خصوصی و حدود ۱۰میلیوننفر غیرمزد و حقوقبگیر شامل کارفرمایان، کارکنان مستقل و کارکنان فامیلی بدون مزد تشکیل میدهند. از مجموع شاغلان ۱۹میلیون و ۲۰۳هزارنفر تحتپوشش بیمه اجتماعیاند؛ ششمیلیون و ۸۷۱نفر بیمهشده غیراجباری شامل کارفرمایان، کارکنان مستقل و کارکنان فامیلی بدون مزد و ۱۲میلیون و ۳۳۲هزارنفر نیز بیمهشده اجباری مزد و حقوقبگیر بهشمار میروند. اکنون حدود پنجمیلیوننفر از شاغلان کشور بدون هرگونه پوشش بیمهایاند که البته بااینوجود ضریب نفوذ بیمهای کشور ۷۲.۶درصد است. چنانچه این جامعه بدون بیمه از خدمات بیمههای اجتماعی بهرهمند شوند ضریب نفوذ رشد بهتری خواهد یافت. تأمین اجتماعی بهعنوان بزرگترین سازمان بیمهگر در ایران اکنون ۱۵میلیون و ۳۰۰هزار بیمهشده اصلی، چهارمیلیون و ۲۰۰هزار مستمریبگیر و بازنشسته، یکمیلیون و ۳۰۰هزار کارگاه فعال تولیدی و مجموعاً ۴۶میلیوننفر از جامعه (حدود ۵۳درصد) را تحتپوشش دارد؛ اگر جامعه کارگری و فعالان عرصه اشتغال و کسبوکار آگاهی کامل نسبت به مزایای بیمه داشته باشند، هرگز چندینسال عمر خود را در شغلهای غیررسمی بدون بیمه هدر نخواهند داد و بیشک برای پوشش بیمهای اقدام میکنند. حمیدرضا نائب خسروشاهی (کارشناس بیمههای اجتماعی) درباره موضوع آگاهی نداشتن شاغلان و کارگران از مزیتهای بیمه گفت: «بسیاری از جامعه شاغلان و کارگری اطلاع دقیقی از مزیتهای بیمه برای بهرهمندی خود و خانواده در آینده ندارند. ازآنجاکه بسیاری از خدمات تأمین اجتماعی در قالب خدمات غیرحضوری به جامعه کارگری و مخاطبان ارائه میشود، بهرهمندی از خدمات بیمهای، درمانی و بازنشستگی این سازمان در بستر الکترونیک کار را برای افراد بدون بیمه و دیگر جامعه هدف تسهیل کرده است. وقتی همه خدمات برای پوشش بیمهای بهصورت الکترونیکی باشد دیگر کارگران و شاغلان نیازی به حضور فیزیکی در شعب و مراکز برای بهرهمندی از این مزیتها را نخواهد داشت. با افزایش آگاهی مردم درباره مزایای بیمه و دریافت خدمات بهصورت غیرحضوری شاید استقبال بیشتری از طرحهای بیمهای در سازمان تأمین اجتماعی انجام شود و ازیکطرف بهرهمندی افراد بدون بیمه را از خدمات سازمان بهدنبال خواهد داشت و ازطرفی علاوهبر رشد بیمهشدگان، بر منابع این نهاد بیمهای هم افزوده خواهد شد. تسهیل روند انعقاد قرارداد و بیمهپردازی در سامانه خدمات غیرحضوری سازمان تأمین اجتماعی بهنشانی es.tamin.ir میتواند مسیر را برای افزایش شمار بیمهشدگان و دسترسی بهتر افراد شاغل میان جامعه کار و تولید فراهم کند؛ پس باید با نهادینهکردن فرهنگ بیمه دراینزمینه گامهای اساسی برداشت». سازمان تأمین اجتماعی برای پایداری منابع، رشد شمار بیمهشدگان و ارائه خدمت به افراد بدون بیمه براساس قانون تکالیف و برنامههایی را بهعهده دارد که مانند دیگر افراد تحتپوشش خدمات ۱۸گانه خود را در بخشهای بیمهای، درمانی و بازنشستگی به آنان ارائه دهد. میرهاشم موسوی (مدیرعامل تأمین اجتماعی) درباره توسعه پوشش بیمهای این سازمان گفته بود: «باید منابع پایدار را در خود نظام بیمهای جستوجو کنیم و توسعه پوشش بیمهای، مهمترین راهبرد و مؤلفهایست که ما را سمت پایداری منابع میبرد. اگر با توسعه پوشش بیمهای و شناسایی و بیمه اقشار جدید، نسبت پشتیبانی را به ثبات برسانیم؛ حتی افزایش دهیم، سمت پایداری منابع خواهیم رفت». وی ورود به حوزه کسبوکارهای مجازی را یک راهکار برای توسعه چتر بیمه عنوان کرد و گفت: «اکنون در حوزه کسبوکارهای رسمی بیش از پنجمیلیوننفر بیمهنشده در کشور داریم؛ نزدیک به سه تا چهارمیلیوننفر از افراد بیمهنشده در قالب سکوها یا پلتفرمهای مجازی مانند تاکسیهای اینترنتی، فروشگاههای مجازی و انواع خدمات اینترنتی شاغل هستند که برای بیمهشدن اینگروه، نباید با توقف در تعریف روابط کار بین کارگر و کارفرما، کار را متوقف کنیم. بیمهکردن افرادیکه در حوزه کسبوکارهای فضای مجازی و پلتفرمها فعالاند را وظیفه خود میدانیم و سراغ آنها خواهیم رفت. اجازه نمیدهیم افرادیکه دراینحوزهها فعالاند از مواهب بیمه محروم باشند. شاغلان بیمهنشده شاغل در سکوهای فضای مجازی باید به حق خودشان که بیمهشدن است توجه داشته باشند و زیر پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار گیرند و از مواهب آن استفاده کنند. کارگزاریها میتوانند بخشی ازاینرقم بزرگ افراد شاغل بیمهنشده را وارد مجموعه تأمین اجتماعی کنند. بااینوجود در ۲.۵سالگذشته یکمیلیون و ۹۲۰هزارنفری جمعیت تحتپوشش این سازمان رشد داشته و بهواسطه ایناقدام ۴۹هزارمیلیاردتومان به منابع سازمان افزوده شده است». سازمان تأمین اجتماعی اکنون به ۴۶میلیوننفر خدمات سهگانه بیمهای، درمانی و بازنشستگی ارائه میدهد؛ بااینوجود با اجرای طرحهایی مانند بیمه فراگیر خانواده ایرانی، بیمههای اختیاری و صاحبان حرف و مشاغل آزاد بهدنبال جذب افراد بیمهنشده است. بهتازگی با تصویب ماده ۲۹ لایحه برنامه هفتم توسعه در مجلس، توسعه ارائهدهندگان خدمات حملونقل بار و مسافر که ازطریق سکو(پلتفرم)های مجازی به فعالیت مشغول بوده و بیمه بازنشستگی ندارند، مجاز به بیمهکردن خود نزد تأمین اجتماعی شدند. بهاینترتیب ۳۰۰هزارنفر از رانندگان تاکسیهای اینترنتی که پوشش بیمه ندارند، مشمول میشوند که به افزایش پوشش بیمه اجتماعی کمک میکند.
مهناز بیرانوند/ ایرنا