کد خبر:
405854
| تاریخ مخابره:
1404 دوشنبه 1 ارديبهشت -
08:28
پلتفرمهای خدماتی و خلق طبقه جدید کارگری!
در نخستین نشست سیاستهای بیمهای رانندگان تاکسیهای اینترنتی ابعاد مختلف اینمسئله بررسی شد. یک نگاه براینباوراستکه رانندگان تاکسیهای اینترنتی، «کارگران پلتفرمی» هستند که باید توسط پلتفرم بیمه شوند؛ نگاه دیگر معتقد است که نباید به پلتفرم (سکوی ارائه خدمت) نقش کارفرما داد. بهگزارش میترا شکری (ایرنا)؛ نشستهای «پیوست عدالت» از زمان آغاز دولت چهاردهم و تحتنظارت «احمد میدری» (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی) به بررسی موضوعات مختلف رفاهی پرداخته است. یکی از اینموضوعات مهم، عدالت در نظام بیمهایست که بهویژه روی پوشش بیمه «رانندگان تاکسیهای آنلاین» تمرکز دارد و بههمیندلیل، نخستین نشست از سلسلهنشستهای «پیوست عدالت»، با هدف بررسی سیاستهای بیمهای رانندگان تاکسیهای اینترنتی برگزار شد.
امروزه اقتصاد پلتفرمی بهطور چشمگیری به ایجاد مشاغل جدید کمک و افراد زیادی را به کار مشغول کرده است اما چالشی که دراینزمینه وجود دارد، عدمدسترسی کارگران پلتفرمی به نظامهای سنتی اشتغال و تأمین اجتماعی است. اینافراد که بهعنوان کارگران پلتفرمی شناخته میشوند، در بسیاری از کشورها از حمایتهای اجتماعی ازجمله بیمه بیکاری، بازنشستگی و درمان بهرهمند نیستند. در نخستین نشست از این سلسله نشستها، «فرشاد اسماعیلی» حقوقدان و پژوهشگر و «میثم سلیمانی» مدیر محتوای کارخانه نوآوری رسانه راهکار به بیان دیدگاهها و راهکارهای مدنظر دراینزمینه پرداختند. «فرشاد اسماعیلی» حقوقدان و پژوهشگر درباره چالشهای موجود در نظام حقوقی و قانونی کشور درزمینهٔ پوشش بیمهای کارگران پلتفرمی، بهویژه رانندگان تاکسیهای آنلاین اظهار کرد: درحالحاضر نوع جدیدی از شرایط کاری بهوجود آمده که نیاز به تطابق سیستم حقوقی بااینشرایط دارد. مصوبه آییننامه اجرای بند چ ماده ۲۸ که در اول اسفند ۱۴۰۳ بهتصویب رسید، بهخودیخود نیاز به تقویت و اصلاح دارد. وی افزود: دو دیدگاه اصلی در حوزه حقوق نیروی کار وجود دارد؛ یکی حقوق عمومی و دیگری حقوق خصوصی. بهسادگی میتوان گفت که اگر به روابط کار ازمنظر حقوق عمومی نگاه کنیم، میبینیم که کارفرما بهدلیل مالکیت سرمایه، ماشینآلات و ابزارهای دیجیتال در موقعیت برتری قرار دارد. درمقابل، نیروی کار پلتفرمی مانند رانندگان تاکسی اینترنتی، در وضعیت فرودستتری هستند. قرارداد کار اینافراد بهنوعی شبیه قراردادهای الحاقی است و کارگران مجبورند به شرایطی که کارفرما تعیین میکند ملحق شوند. اسماعیلی ادامه داد: حمایتهای بیمهای و اجتماعی، چه بهصورت مشارکتی و چه ازطرف دولت، باید بهگونهای باشد که این نیروی کار ازنظر حمایتی در وضعیت بهتری قرار گیرد؛ مدافعان اقتصاد پلتفرم جدید معتقدند که دولت و نهادهای تأمین اجتماعی نباید دراینامر دخالت کنند و توافقات باید بین کارگر و کارفرما و براساس آزادی اراده و برابری شکل بگیرد؛ اما واقعیت ایناستکه درایننوع روابط، برابری و آزادی وجود ندارد و دولت باید برای ایجاد این توازن و برابری در ارادهها وارد عمل شود. این حقوقدان و پژوهشگر دربارهاینکه بند چ ماده ۲۸ و آییننامهای که بهتازگی تصویب شده، چقدر میتواند امنیت شغلی رانندگان را تأمین کند؟ افزود: از زمان «مرحوم نوربخش» (مدیرعامل اسبق سازمان تأمین اجتماعی) تاکنون در سازمان تلاشهای قابلتوجهی صورت گرفته که نباید نادیده گرفته شود؛ اما موضوع اصلی نیازمند گفتوگوی اجتماعی است که در ایران تقریباً غیرممکن است و بستر مناسبی برای آن وجود ندارد. یکی از ایرادات اصلی این قانون نداشتن ضمانت اجرایی است. قانونی که بدون الزام و ضمانت اجرا باشد، درواقع فقط روی کاغذ وجود دارد و هیچ تأثیری نخواهد داشت. این پژوهشگر افزود: نقش دولت دراینزمینه باید اینباشدکه به تعیینتکلیف بپردازد. تعیینتکلیف میتواند ازطریق گفتوگوهای اجتماعی، تدوین آییننامهها و اجرای آنها بهنحوی باشد که منافع همه ذینفعان درنظر گرفته شود. اینکار باید توسط نهادهایی مانند شورایعالی کار که نمایندگان ذینفعان مختلف در آن حضور دارند و با یکدیگر مذاکره میکنند، انجام شود. سالهاست که بین نمایندگان این سکوها و تأمین اجتماعی گفتوگوهای مداوم درجریان است بدوناینکه به نتیجهای قطعی برسند. «میثم سلیمانی» فعال حوزه دیجیتال نیز درپاسخبهسؤالی مبنیبراینکه پلتفرمها چه نقشی در تأمین اجتماعی کارگران یا نیروهای خود دارند، گفت: من با اصطلاح کارگران پلتفرمی مشکل دارم؛ یعنی با بحث کارگران پلتفرمی دوباره داریم فضای اقتصاد دیجیتال و اقتصاد نوآوری را که دراینسالها تلاش شده شکل بگیرد، به فضای کارفرما و کارگری میبریم؛ یعنی همان اشتباهات گذشته را دوباره تکرار میکنیم. وی ادامه داد: با این اصلاح، میگوییم آن فردیکه اکنون در یک پلتفرم تاکسی اینترنتی مشغولبهفعالیت است و با ماشین شخصی خود کار میکند، کارگر است و پلتفرم کارفرماست، درصورتیکه پلتفرم بههیچوجه نمیخواهد نقش کارفرما را بپذیرد. چرا باید به پلتفرم نقش کارفرما دهیم؟ وی توضیح داد: کارفرما یعنی اینکه فردی از صبح میرود، لباسش را میپوشد و سر کار مینشیند. اینرا از دوستان بیمهای و کسانیکه شرکت دارند و بازرسان بیمه ممکن است تجربه کرده باشند؛ یعنی فردی لباسش را میپوشد و به سر کار میرود، یک لیست بیمهای وجود دارد که کارفرما باید آنرا ارائه کند. ساعت کاری باید پر شود و همه اینموارد وجود دارد. آیا ساختار تأمین اجتماعی ما و ساختار بیمهای که در کشور وجود دارد، توانایی و انعطاف اینرا دارد که در فضای پلتفرمی وارد شود و چنین انعطافی نشان دهد؟ وی افزود: بیمه تأمین اجتماعی و ساختار آن، آنقدر قدیمی است که فاصله زیادی برای تنظیمگری فضای اقتصاد دیجیتال کشور دارد. در قوانین مربوط به اینحوزه، قوانین قدیمی بهروز نشدهاند، بهخصوص در بیمه تأمین اجتماعی ما که سالها طول میکشد تا وارد فضای اقتصاد پلتفرمی شوند. سلیمانی درادامه تأکید کرد: درباره اقتصاد پلتفرمی آییننامه اجرایی جدیدی تدوین شده که دربرخیموارد ازنظر دولت پیشرفته تلقی میشود. آقای اسماعیلی اعتقاد دارد که این آییننامه الزامآور نیست، اما در واقعیت ماده ۳ آن بهوضوح الزاماتی را تعیین کرده است. براساس این ماده، اگر رانندهای تحتپوشش بیمه تأمین اجتماعی نباشد، شخصی که او را استخدام کرده موظف است یکسال حق بیمه او را پرداخت کند. این کارشناس حوزه اقتصاد دیجیتال افزود: دراینشرایط اگر راننده خود را بیمه نکند، مسئولیت پرداخت جریمه برعهده او یا کارفرمایش خواهد بود. ما دراینشرایط با پلتفرمهایی مواجه هستیم که باید حق بیمه رانندگان را پرداخت کنند، زیرا آییننامه این الزام را وضع کرده است. سلیمانی تأکید کرد: طی صحبتهایی که با یکی از پلتفرمها داشتم، آنها اعلام کردند که ما میخواستیم پرداخت حق بیمه را بهعنوان یک گزینه درنظر بگیریم. با رانندگان صحبت کنیم که بهصورت خوداشتغالی اینکار را انجام دهند، ولی الآن با اینوضعیت و با این آییننامه اجرایی، کلاً از آن برنامهای که داشتیم عقبنشینی میکنیم تا به راهکار بهتری برسیم. وی افزود: در تبصره ماده چهارم این آییننامه آمده است که وزارت کشور موظف است برای شناسایی مشمولان، دسترسی به اطلاعات موردنیاز را ازطریق سامانه «سماس» دراختیار تأمین اجتماعی قرار دهد. بسیاری از افرادیکه اکنون در اسنپ و تپسی کار میکنند، بازنشسته هستند و برای برخیازآنها اینکار شغل دوم محسوب میشود. برخی نیز بیمه بیکاری دریافت میکنند، زیرا از کار اصلیشان اخراج شدهاند. این کارشناس حوزه اقتصاد دیجیتال ادامه داد: شما با ارائه اطلاعات به تأمین اجتماعی، ممکن است باعث قطعشدن بیمه بیکاری اینافراد شوید. آیا میدانید چنددرصد از افراد راننده دراینپلتفرمها شغل اصلیشان همینکار است؟ اینموضوعات مشکلاتی را با خود بههمراه دارد و من معتقدم که این مصوبه جدید چیزی جز یک روش جدید برای تأمین منابع مالی تأمین اجتماعی نیست. وی افزود: این آییننامه، نه بهنفع پلتفرم است و نه بهنفع رانندگان تاکسیهای اینترنتی. علاوهبراین، من به مفهوم کارگر دراینجا اعتقادی ندارم، زیرا اگر بخواهیم بهدقت بررسی کنیم، کسیکه بهعنوان راننده تاکسی یا مالک خودرو کار میکند، پیمانکار است. در تعریف دقیق، بحثی از کارگر و کارفرما وجود ندارد، بلکه پیمانکار است. برای فردیکه اینکار را انتخاب کرده، پلتفرم تنها بهعنوان واسطه عمل میکند و کارفرما محسوب نمیشود. اسماعیلی که بهعنوان حقوقدان درایننشست حضور داشت، درباره واژه «کارگران پلتفرمی» تصریح کرد: دراینزمینه چند بحث وجود دارد؛ آیا افرادیکه در اقتصاد جدید کار میکنند، نیازمند حمایت هستند یا نه؟ تأمین اجتماعی ۱۸ تعهد قانونی نسبت به افراد بیمهشده دارد؛ وصول حق بیمه یک روی سکه است، ایفای تعهدات روی دیگر سکه. ضمناینکه نوع تعهدات بیمهای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت نیز دارد. وی ادامه داد: تعهدات کوتاهمدت نیروهای کار سنتی، یعنی خدماتی که تأمین اجتماعی ارائه میدهد، خیلی کمرنگتر است تا نیروی تاکسی اینترنتی که مثلاً یکیازآنها شامل حادثه ناشی از کار است. خب، این یعنی شما مبلغی را بهصورت مشارکتی میگیرید و در قبالش تعهداتی دارید. آیا وصول حق بیمه توسط سازمان تأمین اجتماعی بد است؟ آیا تأمین اجتماعی دولت است؟ تأمین اجتماعی نهادی است که به ۵۰ میلیون بیمهشده در ایران خدمات میدهد. پدران و مادران ما که اکنون در خانه نشسته و بازنشسته شدهاند، بدون تأمین اجتماعی باید کنار خیابان دستفروشی میکردند. وی افزود: بنابراین، اگر حق بیمه دریافت میشود، تعهداتی وجود دارد. اینموضوع ساده است و از بدیهیات ادبیات اولیه محاسبات بیمهای و مفهوم ریسک بیمهای است. اسماعیلی با یادآوری اینکه درمورد رانندگان تاکسی، ریسک بالاتر است، توضیح داد: راننده تاکسی ممکن است تصادف کنند، دچار ازکارافتادگی شوند یا بیماری ناشی از کار داشته باشند؛ تعهداتی که تأمین اجتماعی در قبال بیمهشده دارد، شامل اینموارد میشود.