کد خبر:
405953
| تاریخ مخابره:
1404 چهارشنبه 24 ارديبهشت -
06:00
انحلال «پ.ک.ک»؛ و پایانی بر چهاردهه نزاع و ناامنی در منطقه
با اعلام رسمی خبر انحلال گروه «پ.ک.ک» که فعالیتهایش بیش از چهاردهه در منطقه یکی از عوامل ایجاد و گسترش ناامنی و بیثباتی بوده؛ امیدها به شکلگیری منطقهای عاری از تنش و جنگ افزایش پیدا کرده است. بهگزارش محمدمهدی ملکی (ایرنا)؛ منابع خبری گزارش دادند که گروه مسلح موسوم به «حزب کارگران کردستان ترکیه» یا همان «پ.ک.ک» ۲۲ اردیبهشت 1404 انحلال خود را اعلام کرد؛ خبری کوتاه اما مهم و تأثیرگذار بر روند تحولات منطقه.
در گزارشی که شبکه تلویزیونی الجزیره بهنقلاز «پ.ک.ک» منتشر کرد، آمده است؛ «ما انحلال حزب و زمین گذاشتن سلاح و توقف درگیری مسلحانه با ترکیه را اعلام میکنیم». درهمینارتباط هم خبرگزاری رسمی عراق (واع) گزارش داد که رهبری «پ.ک.ک» بهطور رسمی تصمیم گرفت که این حزب را منحل کرده، به درگیریهای مسلحانه پایان دهد و خلعسلاح شود. رهبری حزب کارگران کردستان تصمیمات نشستهای رهبران خود که از تاریخ پنجم تا هفتم ماه می برگزار شد را منتشر کرد و براساس این تصمیمات این حزب بهطور رسمی منحل شد. در بیانیه صادرشده ازسوی پ.ک.ک آمده است که «این تصمیم درپاسخبه فراخوان تاریخی عبدالله اوجالان رئیس PKK که در استانبول زندانی است، در تاریخ ۲۷ فوریه، مبنیبر عبور از مبارزه مسلحانه و حرکت بهسمت جامعهای دموکراتیک و صلحآمیز اتخاذ شده است». اخیراً «رجب طیب اردوغان»، رئیسجمهور ترکیه گفت: تمام موانع را پشتسر گذاشتیم؛ حزب کارگران کردستان منحل و خلعسلاح خواهد شد. ترکیه مسئله پ. ک. ک را تهدیدی علیه امنیت ملی خود تعریف کرده و دراینسالها بهبهانه آنچه آنرا حضور عناصر مسلح پ.ک.ک خوانده است، بهطورمداوم به خاک سوریه و عراق و مناطق کُردنشین آنها حملات نظامی انجام داده و مناطقی در این دو کشور را نیز به اشغال خود درآورده است و تاکنون براساس آمار و گزارشهای ارائهشده تعداد زیادی از شهروندان غیرنظامی سوریه و عراق براثر این حملات جان خود را از دست داده یا مصدوم شدهاند و مناطق و روستاهای زیادی نیز در مناطق مرزی سوریه و عراق با ترکیه تخریب شدهاند. با اعلام خبر رسمی انحلال پ.ک.ک دیگر بهانهای برای حملات ترکیه به خاک عراق و سوریه وجود نخواهد داشت و میتوان امیدوار بود که یکی از جنگهای فرسایشی منطقه به پایان خود نزدیک میشود. با انحلال سازمانی پ.ک.ک خوب است که نگاهی اجمالی داشته باشیم به سیر پیدایش اینگروه تابهامروز. پ.ک.ک در سال ۱۹۷۸ بهرهبری عبدالله اوجالان در جنوبشرقی ترکیه پایهگذاری شد؛ ایدئولوژی آن برپایه نظریات مارکسیستی لنینیستی شکل گرفته و از سال ۱۹۸۴ مبارزه مسلحانه علیه دولت ترکیه را آغاز کرد. هدف آنها در آغاز تشکیل یک سرزمین مستقل کُردی بود، اما بعدها خواست خود را به کسب حقوق بیشتر و خودمختاری محدود در مناطق کُردنشین ترکیه کاهش دادند. در جریان این درگیریها بیش از ۴۰هزارنفر که عمدتاً از اعضای پ.ک.ک هم بودند کشته شدند. بیشتر درگیریها در مناطق روستایی جنوبشرقی ترکیه متمرکز بود اما پ.ک.ک عملیاتهایی را هم در شهرهایی چون آنکارا و استانبول انجام داد. نکته دیگری که باید به آن اشاره داشت اینکه تا سال ۱۹۹۸ اکثر فعالیتهای اینگروه در سوریه بود، اما با افزایش فشارهای ترکیه، اوجالان ناچار به ترک اینکشور شد. وی چندماهبعد و در کنیا توسط نیروهای ویژه ترکیه دستگیر و در سال ۱۹۹۹ به اعدام محکوم شد؛ اما این حکم در سال ۲۰۰۲، پس از لغو مجازات اعدام در ترکیه، به حبس ابد کاهش یافت و اوجالان ازآنزمانتاکنون در جزیرهای نزدیک به شهر استانبول در زندان بسر میبرد. پس از دستگیری اوجالان از شدت درگیریها کاسته شد و نیروهای پ.ک.ک خاک ترکیه را ترک کردند؛ اما در سال ۲۰۱۵ و پس از شکست مذاکرات صلح سال ۲۰۱۲، شدیدترین دوره درگیریها رقم خورد که موجب ویرانی گسترده در برخی شهرهای کُردنشین شد. اینگروه ازسوی ترکیه، آمریکا، اتحادیه اروپا و شماری دیگر از کشورها در فهرست سازمانهای تروریستی قرار دارد. هرچند آمریکا بنا به ملاحظات سیاسی خود از شاخههای دیگر پ.ک.ک ازجمله پژاک بهطرقمختلف تابهامروز حمایت کرده است. علاوهبرآن نیز آمریکا با همکاری شاخههای پ.ک.ک در سوریه سالها بهدنبال غارت نفت سوریه بوده و هست و از آنها بهعنوان پیادهنظام درراستای تأمین منافع تجاری و سیاسی خود در سوریه بهره برده است؛ اما این فقط آمریکا نیست که علیرغم تروریستی دانستن اینگروه؛ ازآنجهت تأمین منافع و اغراضش استفاده کرده؛ بلکه اروپا نیز از اینمسئله بهسود خود بهرهبرداری کرده است. امروز بسیاری از اعضا و سران شاخههای منتسب به پ.ک.ک آزادانه در کشورهای اروپایی مشغول زندگی هستند و علیرغمآنکه اعلان قرمز برای آنها ازسوی پلیس اینترپُل نیز به کشورهای میزبان اعلام شده است؛ هیچگونه همکاری درراستای استرداد و محاکمه آنها انجام نشده است و هرگز در قبال جنایاتی که مرتکب شدهاند تحت حمایتهای پیدا و پنهان غرب پاسخگو نبودند. فعالیت رسانهای پ.ک.ک در قلب اروپا بهمیزبانی سوئد نیز یکیدیگر از نشانههای همکاری میان کشورهای اروپایی با اینگروه علیرغم تروریستی خواندن آن هست. حضور و فعالیت شبکه «آرین تیوی» وابسته به پ.ک.ک در سوئد که بارها ازسوی فعالین حقوقبشری داخلی و خارجی نیز موردانتقاد قرار گرفت نشان میدهد که غرب دربرخوردبا تروریسم هیچگاه صادق نبوده و معیاری دوگانه داشته است. دولت ترکیه در اکتبر ۲۰۲۴، با چرخش رویکردی محسوسی مواجه شد؛ «دولت باغچلی» رهبر حزب حرکت ملی و متحد سیاسی اردوغان، بهطور علنی پیشنهاد داد درصورت انحلال پ.ک.ک، عبدالله اوجالان میتواند مشمول آزادی مشروط یا حبس خانگی شود. این پیشنهاد با حمایت حزب عدالت و توسعه همراه شد و مذاکراتی میان رهبران حزب کُردی دموکراتیک خلقها (دِمپارتی) و اوجالان در زندان انجام شد. تحرکات سیاسی حزب دمکراسی و برابری خلقهای ترکیه و برگزاری سه جلسه دیدار با عبدالله اوجالان رئیس پ.ک.ک در زندان استانبول، به صدور بیانیهای ازسوی اوجالان درباره سرنوشت و آینده اینگروه منجر شد. پ.ک.ک پس از این تحولات، آتشبس یکجانبه اعلام کرد و برای برگزاری کنگرهای جهت تصمیمگیری درباره انحلال اعلام آمادگی کرد، مشروطبرآنکه شرایط امنیتی لازم برای مشارکت مستقیم اوجالان فراهم شود. «رویترز» اینگونه نسبت به این تحول واکنش نشان داده و گفته که «پ.ک.ک میگوید مأموریت تاریخیاش بهپایان رسیده است». این خبرگزاری بهنقلاز آژانس خبری فرات، بیانیه پایانی کنگره پ.ک.ک در شمال عراق را منتشر کرد که بر انحلال ساختار سازمانی و سپردن روند اجرایی به عبدالله اوجالان تأکید داشت. این رسانه همچنین به واکنشهای رسمی مانند سخنان عمر چلیک، سخنگوی حزب حاکم ترکیه، اشاره کرد ایناقدام را گامی مهم بهسوی «ترکیهای عاری از ترور» توصیف کرد و علاوهبرآن ادامه گزارش خود به اثرات اقتصادی احتمالی این تحول، نظیر افزایش شاخص بورس و ثبات لیر ترکیه نیز پرداخته است. همچنین؛ «فایننشالتایمز» نیز این تحول را تاریخی خواند و نوشت که پایان مبارزه مسلحانه پ.ک.ک میتواند پیامدهایی مهم در روابط ترکیه و آمریکا داشته باشد، بهویژه باتوجهبه همکاریهای آمریکا با شاخههای پ.ک.ک در سوریه. در گزارش این رسانه آمده بود که تصمیم پ.ک.ک برای خلعسلاح، پس از اعلام آتشبس در اول مارس، در جریان کنگرهای در عراق اتخاذ شد و میتواند از شدت تنش در شمال سوریه نیز بکاهد. در ادامه واکنشهای رسانهای به خبر انحلال پ.ک.ک رسانه «اسکاینیوز» هم بااشارهبه نقش پ.ک.ک در درگیریهای چهاردههگذشته و کشتهشدن بیش از ۴۰هزارنفر، نوشت که انحلال اینگروه میتواند نقطهعطفی برای حلوفصل سیاسی مسئله کُردها باشد. این رسانه همچنین به ارتباط تصمیم پ.ک.ک با فراخوان اوجالان و پیامدهای آن برای گروههای کُردی متحد آمریکا در سوریه پرداخت. چلیک سخنگوی حزب حاکم عدالت و توسعه بهریاست «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهور ترکیه امروز درواکنشبه انحلال «پ.ک.ک» گفت: تصمیم حزب کارگران کردستان برای منحل کردن خود و زمین گذاشتن سلاح گامی مهم درراستای ایجاد ترکیهای خالی از تروریسم است. وی افزود: اجرای عملی و کامل این تصمیم یک نقطه تحول خواهد بود. همچنین «محمد اووم» مشاور سیاسی اردوغان درواکنشبه تصمیم «پ. ک. ک» گفت: هدف ایجاد ترکیه خالی از تروریسم به واقعیت پیوست. تمام اقشار ملت ترکیه ازجمله کردها عناصر اصلی کشور ترکیه هستند. معاون رئیس حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه هم گفت: درراستای رسیدن به ترکیهای خالی از تروریسم، مرحله مهمی را پشتسر گذاشتیم. وزیر دادگستری ترکیه نیز بهنوبهخود درواکنشبه اعلام انحلال «پ.ک.ک» گفت: ما امروز درآستانه یک نقطهعطف مهم در راه رهایی از آفت تروریسم هستیم. «نیچروان بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق اعلام انحلال گروه مسلح موسوم به «حزب کارگران» ترکیه (پ.ک.ک) را تقویتکننده ثبات منطقهای دانست. شبکه الجزیره گزارش داد؛ بارزانی درواکنشبه اعلام خبر انحلال «پ.ک.ک» گفت: اینگام نشاندهنده بلوغی سیاسی است و راه را برای گفتگویی واقعی که همزیستی و ثبات را در ترکیه و کل منطقه تقویت میکند، باز میکند. وی افزود: این تصمیم بنیان صلحی پایدار و جامع را بنا مینهد که به دههها خشونت، درد و رنج پایان میدهد. درخاتمه آنکه باید منتظر ماند و دید آیا انحلال و خلعسلاح پ.ک.ک بهعنوان گروهی که چندین کشور در منطقه را درگیر جنگ؛ تنش و ناامنی چهاردههای کرده بود تا چه اندازه میتواند بر ثبات پایدار؛ تقویت امنیت و صلح و دوستی اثرگذار باشد.