۷۵‌درصد سرمایه‌گذاری خارجی در انحصار ۱۰ کشور

تیم‌ملی اختراعات ایران نیز به‌صورت مستمر در جلسات مرتبط شرکت کرده و نقش مؤثری در پیشبرد اهداف نوآوری و ارتقای جایگاه کشور در عرصه بین‌المللی ایفا کرده است. به‌گزارش مریم رضایی (ایسنا)؛ گزارش سرمایه‌گذاری جهانی سال ۲۰۲۵ که توسط کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (UNCTAD) منتشر شده، وضعیت جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در جهان را طی سال ۲۰۲۴ بررسی کرده و تمرکز ویژه‌ای بر اقتصاد دیجیتال و زیرساخت‌های فناورانه دارد. این گزارش حاوی تحلیل‌های دقیق آماری، تحولات سیاستی، روندهای منطقه‌ای و پیشنهاد‌های راهبردی برای کشورها درراستای جذب سرمایه‌گذاری مؤثرتر در اقتصاد جهانی آینده است. امیرعباس محمدی کوشکی درگفت‌وگوبا ایسنا دراین‌باره گفت: مطابق با گزارش آنکتاد، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان در سال ۲۰۲۴ با کاهش ۱۱‌درصدی نسبت به پارسال به 1.5تریلیون‌دلار رسید. این دومین‌سال پیاپی کاهش FDI (سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی) در جهان محسوب می‌شود. بیشترین کاهش در پروژه‌های زیربنایی، سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و حوزه‌های مرتبط با اهداف توسعه پایدار ازجمله انرژی‌های تجدیدپذیر، بهداشت، کشاورزی و آب مشاهده شده. وی افزود: درمقابل، تنها حوزه‌ای که در ۲۰۲۴ رشد مثبت در جذب سرمایه داشته، «اقتصاد دیجیتال» بوده است. بخش‌هایی نظیر مراکز داده، خدمات ابری، فناوری مالی (فین‌تک)، تجارت الکترونیک، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و خدمات مبتنی‌بر پلتفرم‌های دیجیتال توانسته‌اند بخش عمده‌ای از جریان سرمایه را جذب کنند. بااین‌حال، این سرمایه‌گذاری‌ها عمدتاً در کشورهای خاص و محدودی متمرکز بوده و کشورهای کمترتوسعه‌یافته همچنان در حاشیه قرار دارند. سرپرست تیم‌ملی اختراعات و نوآوری ایران خاطرنشان کرد: در میان کشورهای درحال‌توسعه، بیش از ۷۵‌درصد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تنها به ۱۰ کشور اختصاص یافته است که این‌امر از تعمیق نابرابری جهانی در دسترسی به سرمایه حکایت دارد. وی تأکید کرد: برای مقابله با رکود سرمایه‌گذاری در حوزه‌های حیاتی، آنکتاد پیشنهاد کرده است که کشورها با طراحی چارچوب‌های سیاستی هدفمند و ایجاد ابزارهای اجرایی مناسب، اقدام به جذب سرمایه در اقتصاد دیجیتال کنند. از جمله این راهکارها می‌توان به توسعه خدمات دولت دیجیتال، تسهیل مجوزدهی، استفاده از بانک‌های توسعه‌ای، ارائه مشوق‌های مالیاتی هوشمند، گسترش زیرساخت‌های اینترنت پرسرعت و توانمندسازی نیروی انسانی در حوزه فناوری اشاره کرد. محمدی بااشاره‌به وضعیت و جایگاه ایران دراین‌گزارش توضیح داد: در گزارش سرمایه‌گذاری جهانی ۲۰۲۵، ایران در دو بخش اصلی یعنی «جریان‌های سالانه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی» و «سهام انباشته سرمایه‌گذاری» حضور دارد. وی ادامه داد: براساس آمار رسمی سازمان آنکتاد، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ورودی به ایران در سال ۲۰۲۴ حدود یک‌میلیارد و ۴۴۹‌میلیون‌دلار برآورد شده است. این‌رقم نسبت به ۲۰۲۳ رشد ۱.۹‌درصدی داشته و بیانگر تداوم ثبات نسبی در ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور در سال‌های اخیر است. از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴، ایران توانسته به‌طورمیانگین سالانه حدود ۱.۴ تا ۱.۵‌میلیارددلار سرمایه مستقیم خارجی جذب کند. این درحالی است که اقتصاد جهانی درهمین‌دوره با رکودهای پی‌درپی، بحران انرژی، تورم جهانی و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری مواجه بوده است. محمدی افزود: درزمینهٔ سرمایه‌گذاری‌های خروجی از ایران نیز گزارش آنکتاد نشان می‌دهد شرکت‌های ایرانی در سال ۲۰۲۴ حدود ۸۹‌میلیون‌دلار سرمایه در خارج‌ازکشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این‌رقم نسبت به سال‌های قبل رشد جزئی داشته و نشان‌دهنده آغاز روندی ملایم در ارتقاء توان مالی و بین‌المللی شرکت‌های ایرانی است. سرپرست تیم‌ملی اختراعات و نوآوری ایران اظهار کرد: همچنین، سهام انباشته سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ورودی به ایران تا پایان سال ۲۰۲۴ برابر با ۶۴‌میلیارد و ۵۰۷‌میلیون‌دلار برآورد شده است. این‌رقم در سال ۲۰۰۰ تنها ۲.۵‌میلیارددلار بوده و در سال ۲۰۱۰ به ۲۸.۹‌میلیارددلار رسیده است که نمایانگر رشد چشمگیر و تدریجی ایران در جذب و نگهداری سرمایه خارجی در بلندمدت است. ازسوی‌دیگر، سهام انباشته سرمایه‌گذاری خارجی ایران در خارج‌ازکشور تا پایان ۲۰۲۴ برابر با چهارمیلیارد و ۴۱۵‌میلیون‌دلار گزارش شده است. محمدی یکی از نقاط تمرکز گزارش UNCTAD سال 2025 را بررسی تحول در الگوی سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی به‌سوی اقتصاد دیجیتال و فناوری‌های نوین دانست و افزود: دراین‌بخش، سرمایه‌گذاری در مراکز داده، زیرساخت‌های ابری، تجارت دیجیتال، هوش مصنوعی، خدمات ابری، خدمات مبتنی‌بر پلتفرم و فناوری مالی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. بسیاری از شرکت‌های نوآور و پیشرو جهانی ازجمله آمازون، اوراکل، کلودفلر، دیجیتال ریالتی تراست، راکسیا گروپ، وودافون، علی‌بابا، تمسک هولدینگز، جی‌آی‌سی، پاراتوس آفریقا و اکانت گلوبال دراین‌حوزه‌ها سرمایه‌گذاری‌های چندمیلیارددلاری در جوامع درحال‌توسعه انجام داده‌اند. وی گفت: سرمایه‌گذاری دراین‌حوزه‌ها عمدتاً در کشورهای جنوب‌شرق آسیا، جنوب آسیا، حوزه خلیج‌فارس و بخش‌هایی از آفریقا انجام شده و گزارش به‌صراحت از تمرکز نابرابر سرمایه‌گذاری دیجیتال در جهان هشدار داده است. کارشناس کمیته نوآوری سازمان ملل متحد، خاطرنشان کرد: علی‌رغم ثبات نسبی در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، ایران با چالش‌های ساختاری متعددی دراین‌مسیر مواجه است که مهم‌ترین این چالش‌ها شامل مواردی چون «تداوم تحریم‌های مالی و بانکی که مانع ورود سرمایه رسمی از مسیرهای بانکی و بین‌المللی می‌شود»، «پیچیدگی و تعدد مراحل اداری و نهادهای تصمیم‌گیر در فرآیند مجوزدهی»، «نبود پلتفرم جامع معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری با قابلیت دسترسی بین‌المللی» و «ضعف در توسعه خدمات دولت دیجیتال در حوزه سرمایه‌گذاری و سرمایه‌پذیری» می‌شود. به‌گفته وی، «نوسانات نرخ ارز، عدم‌شفافیت مقررات و پیش‌بینی‌ناپذیری فضای اقتصادی»، «ضعف زیرساخت‌های دیجیتال درمقایسه‌با رقبای منطقه‌ای مانند امارات، عربستان، ترکیه و قطر»، «عدم‌مشارکت کافی با شرکت‌های بین‌المللی فناور برای سرمایه‌گذاری مشترک یا انتقال فناوری» از دیگر چالش‌های جذب سرمایه خارجی در ایران به‌شمار می‌رود. محمدی اضافه کرد: درراستای پاسخ به چالش‌های پیش‌گفته و افزایش سهم ایران از جریان جهانی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، پیشنهاد می‌شود که کشور در حوزه‌هایی چون «توسعه زیرساخت‌های دولت دیجیتال در حوزه سرمایه‌گذاری شامل پورتال چندزبانه، پنجره واحد سرمایه‌گذاری و خدمات یکپارچه آنلاین»، «بازطراحی فرآیند مجوزدهی و کاهش موانع اداری برای سرمایه‌گذاران خارجی»، «طراحی بسته‌های تشویقی هوشمند برای جذب سرمایه در بخش‌های اولویت‌دار مانند انرژی‌های نو، فناوری اطلاعات، صنایع سبز، لجستیک دیجیتال و کشاورزی هوشمند» و «ارتقاء ارتباطات منطقه‌ای و مشارکت با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای همسایه» اقدام کند. سرپرست تیم اختراعات ایران، «تدوین نقشه فرصت‌های سرمایه‌گذاری فناورانه در ایران و انتشار آن به‌زبان‌های انگلیسی، عربی و چینی» و «حمایت از شرکت‌های ایرانی برای گسترش فعالیت بین‌المللی ازطریق نهادهای حمایتی، مالی و ضمانت سرمایه» را از دیگر راهکارهای مؤثر برای ارتقای جایگاه ایران در جذب سرمایه‌های خارجی نام برد. وی ادامه داد: گزارش سرمایه‌گذاری جهانی ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که با وجود رکود در اقتصاد جهانی، ایران موفق شده است در سال‌های اخیر جایگاه نسبتاً باثباتی در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی حفظ کند. باتوجه‌به روند رشد جهانی اقتصاد دیجیتال و تمایل سرمایه‌گذاران به حضور در حوزه‌های فناوری‌محور، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با اصلاحات نهادی، تقویت زیرساخت‌های دیجیتال و ارائه مشوق‌های هدفمند، نقش فعال‌تری در زنجیره سرمایه‌گذاری بین‌المللی ایفا کرده و مسیر توسعه پایدار خود را با جذب فناوری و سرمایه تسریع بخشد.