ایران؛ گنجینه‌ای از انرژی

منابع و ذخایر طبیعی ازجمله سوخت‌های فسیلی و معادن، یکی‌از قابلِ‌اتکاء و اعتناترین داشته‌های هر کشوری‌ست و نقش مهمی در اقتصاد ممالک دنیا بازی می‌کند. وجود این گنجینه‌های پنهان برای هر کشوری نوعی احساس امنیت و پتانسیل برای رشد را همراه دارد و می‌تواند مسیر رسیدن به توسعه‌ را هموارتر و سریع‌تر کند. گفته می‌شود اقوام متمدن دوران باستان، به‌ویژه سومری‌ها، آشوری‌ها و بابلی‌ها، در حدود ٤٥٠٠سال پیش در سرزمین بین‌النهرین (عراق امروزی) با برخی‌از مواد نفتی که از دریاچه‌ قیر به‌دست می‌آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر به‌عنوان ماده غیرقابلِ نفوذ برای عایق‌کاری استفاده می‌کردند. رومی‌ها و یونانی‌ها نیز مواد قیری را برای غیرقابلِ نفوذکردن بدنه کشتی‌ها و همچنین برای روشنایی و گرم‌کردن به‌کار می‌بردند. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیرسوختی، جهش حیرت‌آوری به‌وجود آمد؛ به‌طوری‌که امروزه صنایع پتروشیمی نقش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به‌عهده دارد. هرچه جهان به‌سمت صنعتی‌تر‌شدن گام برداشت و بر جمعیت کره زمین افزوده شد، نیاز به استخراج منابع و معادن افزایش یافت و البته از حجم این اندوخته‌های طبیعی کاسته شد، در‌عینِ‌حال بر ارزش مادی آنها هم اضافه کرد. البته نفت، همیشه محل منازعات و درگیری‌های بین‌المللی هم بوده و در طول تاریخ به‌عنوان یکی‌از علل اصلی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری از‌سوی بسیاری کشورهای جهان یاد شده است. عموم مسائل ژئوپلتیک حول محور خاورمیانه می‌گذرد. این بدان دلیل است که سه منبع از چهار منبع اصلی نفت جهان در این منطقه قرار گرفته است. این سه منبع در کشورهای ایران، عراق و عربستان سعودی واقع هستند که هر‌یک دستخوش مشکلاتی بوده‌اند. برخی مفسران انرژی و اقتصاد می‌گویند وجود این منابع در کشورها ستون فقرات اقتصادی آنها را شکل می‌دهد و برعکس بعضی هم بر‌این‌عقیده هستند که وابستگی به این سرمایه‌های خدادادی می‌تواند مانع حرکت مثبت در مسیر پول‌سازی متأثر از تولید و بدون وابستگی به این گنجینه‌ها شود. در‌هر‌حال، نمی‌توان نقش مهم این ذخایر را در پیشرفت‌های گسترده در جهان حاضر نادیده گرفت و باید اعتراف کرد وجود آنها در هر کشوری عاملی بر تحکیم و ثبات قدرت آن کشور خواهد بود. با‌توجه‌به‌اینکه به‌زعم آمار و ارقام، ایران در فهرست غنی‌ترین کشورهای جهان از‌نظر منابع‌ طبیعی؛ پنجمین کشور است و جایگاه تعیین‌کننده و قابلِ ملاحظه‌ای دارد، به‌نظر می‌رسد که باید برنامه‌ریزی‌هایی دقیق‌تر و کارشناسی‌شده‌تر برای محافظت، استفاده و بهره‌برداری صحیح از این منابع طبیعی صورت بگیرد؛ چراکه تجربه تاریخی نشان داده تنها با تکیه بر داشته‌های طبیعی نمی‌توان برای توسعه بلندمدت و کمک به گردش بهتر چرخ‌های اقتصادی اقدام کرد؛ زیرا طلای سفید روزی تمام خواهد شد و دیگر منابع انرژی نیز جاودانه نیستند و تنها استفاده اصولی و برنامه‌ریز‌های دقیق و بلندمدت است که می‌تواند به حفظ و گسترش منابع طبیعی کمک کرده و تضمینی برای دستیابی به توسعه اقتصادی در آینده باشد. گفتنی‌ست که میدان گازی مشترک ایران با قطر، غنی‌ترین منبع گاز طبیعی جهان و ارزش کل منابع و ذخایر طبیعی ایران حدود ٢٧,٣تریلیون‌دلار برآورد شده است؛ همچنین ایران دارای ١٦درصد ذخایر گاز طبیعی جهان است که حجم قابلِ‌توجهی از ذخایر آن‌را زیر آب‌های خلیج فارس کشف کرده‌اند. آمارها، حاکی‌از وجود ١٣٦.٢میلیاردبشکه‌ ذخایر طبیعی در ایران است و به‌این‌ترتیب بیش‌از ١٠درصد گنجینه‌های پنهان نفت دنیا در ایران جا خوش کرده‌اند. امید است با داشتن چنین گنجینه غنی و خدادادی در کشور در سایه تدبیر و مدیریت صحیح بتوانیم هرچه بیشتر به‌سمت توسعه و پیشرفت ایران و ایرانی حرکت کنیم.