سیاه‌کردن حقوق بشر به‌کمکِ فسفر سفید!

«دیده‌بان حقوق بشر» (HRW) می‌گوید که ارتش اسرائیل اخیراً از «مهمات فسفر سفید» در «لبنان» و «غزه» استفاده کرده است. در گزارش 13 اکتبر 2023 رسانه Al Jazeera آنچه باید درمورد این ماده شیمیایی بدانیم، آمده است.

HRW چه گفت؟
نهاد غیردولتیِ HRW مستقر در «ایالات‌متحده» به‌تازگی اعلام کرد که استفاده «اسرائیل» از «مهمات فسفر سفید» را ازطریق مصاحبه‌ها و ویدئوهایی که نشان می‌دهد این ماده شیمیایی، به دو نقطه در امتداد مرز «اسرائیل» و «لبنان» بر فراز بندر «غزه» شلیک شده، تأیید کرده است. مدیر خاورمیانه و شمال آفریقا دراین‌‌نهاد که Lama Fakih نام دارد؛ در بیانیه‌ای گفت: «استفاده از فسفر سفید در قالب نظامی به‌‌صورت انفجاری در مناطق شهریِ پرجمعیت؛ جایی‌که می‌تواند خانه‌ها را بسوزاند و صدمات فاحشی به غیرنظامیان وارد کند، اکیداً غیرقانونی‌ست». ارتش رژیم صهیونیستی اما در تکذیب آشکار گزارش «دیده‌بان حقوق بشر» اعلام کرد که در جنگ اخیرِ «غزه»، از «فسفر سفید» استفاده نکرده است و در بیانیه این رژیم آمده: «اتهام فعلی علیه ارتش اسرائیل مبنی‌بر استفاده از فسفر سفید در غزه، بی‌تردید نادرست است!»

فسفر سفید چیست؟
«فسفر سفید» ماده‌ای موم‌مانند و سمی‌ست که با دمای بیش از 800‌درجه‌ می‌سوزد؛ یعنی حرارتی به‌اندازه‌ای بالا که فلز را «ذوب» می‌کند. تواناییِ این ماده در شعله‌ورکردنِ آتش‌های سریع و ایجاد دود غلیظ در مناطق وسیع، آن‌را به ماده منتخبِ ارتش‌ها ‌جهتِ ایجاد پرده‌های دود تبدیل کرده است؛ دودی که به‌مدت هفت‌دقیقه ادامه داشته و اغلب بی‌رنگ، سفید یا زرد است و بویی شبیه «سیر» دارد. نیز باید دانست که کنترل و خاموش‌کردن آتش ناشی از انفجار مهمات حاویِ «فسفر سفید» دشوار است و تازمانی‌که فسفر بسوزد یا دیگر درمعرض اکسیژن قرار نگیرد، به شعله‌ورشدن ادامه می‌دهد. آن‌را می‌توان به‌واسطه گلوله‌های توپخانه، بمب، راکت یا نارنجک پرتاب کرد. مدیر ارتباطات بخش خاورمیانه و شمال آفریقای سازمان «دیده‌بان حقوق بشر» (Ahmed Benchemsi) نیز می‌گوید: «ازآنجایی‌که فسفر سفید در هوا (بسته به ارتفاع انفجار) در محدوده‌ای بسیارگسترده پخش می‌شود، غیرنظامیان و زیرساخت‌های بیشتری را نسبت به انفجار زمینی، درمعرض‌آسیب قرار می‌دهد».

آیا برای انسان مضر است؟
«فسفر سفید» می‌تواند پوست را تا استخوان بسوزاند و مواد شیمیاییِ آن می‌تواند توسط بدن جذب؛ و باعث اختلال در عملکرد چندین اندام؛ ازجمله کبد، کلیه‌ها و قلب شود. سوختگیِ آن، «اثر مضاعف» دارد. استاد جراحی فک و صورت و جراحی پلاستیک به‌نامِ Roman Hossein Khonsari در بیمارستان Necker–Enfants Malades (پاریس)، توضیح می‌دهد: «یک اثر موضعی دارند؛ به‌دلیل خودِ سوختگی که عموماً شدید و بسیارعمیق است. اثر دومشان، متابولیک است که می‌تواند بیمار را بُکشد». طبق نظر او؛ اختلالات متابولیک ایجادشده دراین‌ماجرا می‌تواند سطوح غیرطبیعی پتاسیم را شامل شود که باعث نارسایی قلبی خواهد شد. او که درطول جنگ بین «ارمنستان» و «آذربایجان»، در «ایروان» کار می‌کرد، تأکید می‌کند: «اگر پزشکان، سوختگی‌ها را ناشی از فسفر سفید تشخیص ندهند، قربانی ممکن است مراقبت‌های لازم را برای خطرات نارسایی اعضای بدن دریافت نکند». او توضیح می‌دهد که «سوختگی فسفر» درادامه همچنان پوست را سوراخ می‌کند و تازمانی‌که ماده به‌درستی شسته نشود، جلو رفته و به استخوان می‌رسد. «فسفر سفید» می‌تواند به بسیاری از سطوح مانند لباس بچسبد؛ و به‌این‌ترتیب، درصورت تماس مجدد با پوست نیز می‌تواند دوباره مشتعل شود! نیز درصورت استنشاق کشنده است و بخار آن می‌تواند چشم‌ها را به‌شدت تحریک و آن‌ها را به نور، حساس کند.

آیا استفاده از آن ممنوع است؟
«فسفر سفید» صراحتاً توسط کنوانسیون‌های بین‌المللی ممنوع نشده است؛ اگرچه استفاده از آن در جمعیتی متراکم و غیرنظامی در قالب جنگ‌افزارها، توسط بسیاری از پژوهندگان حقوق، «غیرقانونی» تلقی می‌شود. «پروتکل سوم کنوانسیون 1980»، برخی سلاح‌های متعارف، مواد محترقه یا استفاده از مواد دیگر را برای حمله به مردم غیرنظامی ممنوع کرده؛ اما برای‌آنکه یک سلاح را «آتش‌زا» درنظر گرفت، باید بتوان ثابت کرد که آن جنگ‌افزار یا ماده اساساً «در درجه اول» برای «آتش‌زدن» یا «ایجاد سوختگی» طراحی شده! «فسفر سفید» چون به‌عنوان دودِ محافظ، برای سیگنال‌دادن یا روشن‌کردن اهدافِ موردنظر نیز استفاده می‌شود، نظامیان این اجازه را برای خود قائل شده‌اند تا استدلال کنند که استفاده از آن به‌خاطرِ لحاظ‌نشدن ذیلِ «پروتکل 3» (که اسرائیل درهرصورت آن‌را امضا نکرده) مانعی ندارد. «اسرائیل» در استراتژیِ قواعد جنگیِ خود می‌گوید: «فسفر، هیچ تفاوتی با واکنش بنزین به کبریت روشن ندارد و چیزی‌که آن‌را از سلاح‌های شیمیایی متمایز می‌کند این‌است‌که واکنش آن علیه فیزیولوژی انسان نیست!» بااین‌همه، Khonsari تبیین می‌کند؛ سوختگی‌های ناشی از موادی مانند «بنزین» (برخلاف سوختگی‌های ناشی از فسفر سفید) اگر ناحیه کوچکی از بدن را بپوشاند، کشنده نیست.

استفاده از فسفر سفید در غزه
علاوه‌بر آخرین ادعای HRW درمورد استفاده از آن؛ گزارش همین نهاد حقوق بشری در سال 2009 نیز نشان داده بود که «اسرائیل» به‌طور گسترده از «مهمات فسفر سفید» طیِ عملیات «سرب گداخته» در غزه که از 27 دسامبر سال 2008 تا 18 ژانویه 2009 ادامه داشت، استفاده کرده است. درآن‌زمان، ادعاهایِ «اسرائیل» بین تأیید و رد استفاده از این مهمات درنوسان بود؛ به‌این‌شکل‌که در سال 2009، سخنگویان ارتش این رژیم ابتدا گفتند از «آن» تنها برای علامت‌گذاری اهداف استفاده کرده‌اند؛ اما بعداً استفاده از «فسفر سفید» را به‌کل رد کردند. چند‌هفته‌بعد، مقامات اسرائیلی دستور تحقیق درمورد استفاده از «فسفر سفید» را صادر؛ اما تأکید کردند که طبقِ استانداردهای بین‌المللی‌ عمل می‌کنند! برپایه گزارش سازمان «دیده‌بان حقوق بشر» در 2009؛‌ «ارتش رژیم صهیونیستی بارها مهمات فسفر سفید را بر فراز مناطق پرجمعیت منفجر کرد، غیرنظامیان را کشت و زخمی کرد، به مراکز غیرنظامی؛ ازجمله یک مدرسه، یک بازار، یک انبار کمک‌های بشردوستانه و یک بیمارستان آسیب رساند»؛ البته این‌درحالی‌بود‌که طبق گزارش همین نهاد؛ آن‌ها نه‌تنها جایگزینی غیرکشنده دردسترس داشتند؛‌ بلکه از ادوات حاوی فسفر سفید، فقط زمانی استفاده می‌کردند که هیچ «نیروی اسرائیلی» در محدوده موردنظرشان حضور نداشت؛ که نشان می‌دهد کاربرد این ماده برای صهیونیست‌ها به‌عنوان یک عامل «مبهم» نبوده؛ بلکه دقیقاً یک عامل «آتش‌زا» بوده است.

مصطفی رفعت