دریای سرخ؛ مهلکه آبی برای «دژهای شناور» آمریکایی

رویدادهای اخیر در پهنه دریای سرخ و عملیات‌های نیروهای یمنی اما تردیدهایی درباره کارآمدی و آینده این ناوها ایجاد کرده است. درپی تداوم تجاوز رژیم صهیونیستی به غزه و حمایت بی‌قیدوشرط آمریکا از این رژیم، نیروهای مسلح یمن راهبردی نوین و تهاجمی را درپیش گرفته‌اند که هدف آن واردآوردن فشار مؤثر بر آمریکا و متحدانش ازطریق تهدید مسیرهای کشتیرانی و عملیات مستقیم علیه ناوهای جنگی است. این‌اقدامات که عمدتاً در دریای سرخ، خلیج عدن و تنگه باب‌المندب صورت گرفته‌اند، بیانگر تغییر توازن قوا و ظهور یمن به‌عنوان بازیگری فعال در معادلات امنیتی منطقه‌ای است. یمنی‌ها از نوامبر ۲۰۲۳ حملات خود را به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ آغاز کردند. این حملات بر کشتی‌هایی متمرکز بود که به بنادر اسرائیل عازم بودند یا با این رژیم ارتباط داشتند. براساس گزارش‌ها، انصارالله از موشک‌های ساحلی، پهپادهای انتحاری و قایق‌های تندرو مجهز به مسلسل و موشک‌های ضدتانک استفاده کرد. ابتدا، دو کشتی غرق و یک کشتی توقیف شد و اقلاً چهار دریانورد کشته شدند. این حملات تجارت جهانی در دریای سرخ را ‌شدیداً مختل کرد و حجم محموله‌های ترانزیتی دراین‌منطقه تا ۷۰درصد کاهش یافت. اولین حمله مستقیم به کشتی‌های آمریکایی در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۴ گزارش شد. «یحیی سریع» سخنگوی نیروهای مسلح یمن اعلام کرد که یک کشتی آمریکایی در خلیج عدن با چند موشک دریایی هدف قرار گرفت و پرتابه‌ها باموفقیت به هدف اصابت کرد. این‌عملیات درپاسخ‌به حملات ائتلاف آمریکا و انگلیس به یمن انجام شد که خود درواکنش‌به اقدامات یمنی‌ها علیه کشتی‌های مرتبط با اسرائیل بود. سریع تأکید کرد تمامی کشتی‌های جنگی آمریکا و بریتانیا که در حملات به یمن مشارکت داشته باشند، به‌عنوان اهداف متخاصم درنظر گرفته می‌شوند. در دسامبر ۲۰۲۴، حملات یمنی‌ها شدت گرفت. در ۱۱ دسامبر، نیروهای یمنی سه کشتی تدارکاتی آمریکایی را که از بندر جیبوتی خارج شده بودند و دو ناوشکن همراه آن‌ها را در خلیج عدن هدف قرار دادند. این‌عملیات بااستفاده‌از چندین موشک و پهپاد انجام شد و به‌گفته یحیی سریع، موفقیت‌آمیز بود. این دومین حمله در کمتر از ۱۰روز به این کشتی‌ها بود. درادامه و در ۲۲ دسامبر، یک جنگنده آمریکایی که از ناو هواپیمابر یواس‌اس هری اس ترومن برخاسته بود، به‌اشتباه با آتش خودی از رزم‌ناو یواس‌اس گتیسبورگ سرنگون شد. این حادثه در جریان حملات آمریکا به تأسیسات انصارالله در صنعا رخ داد. در ۶ ژانویه ۲۰۲۵، نیروهای یمنی عملیاتی منحصربه‌فرد علیه ناو هواپیمابر یواس‌اس هری ترومن در شمال دریای سرخ انجام دادند. این‌عملیات با دو موشک کروز و چهار پهپاد درحالی انجام شد که ناو آمریکایی برای حمله هوایی به یمن آماده می‌شد. به‌گفته یحیی سریع، این حمله باعث اختلال در برنامه‌ریزی حمله آمریکا شد. چندروزبعد و در ۱۱ ژانویه، یحیی سریع از پنجمین حمله به این ناو خبر داد که طی نه‌ساعت با چندین موشک کروز و پهپادهای انتحاری انجام شد. این‌عملیات ناو را مجبور به عقب‌نشینی کرد. پس از حملات گسترده آمریکا به یمن که منجر به شهادت و زخمی‌شدن غیرنظامیان شد، نیروهای یمنی ناو یواس‌اس هری ترومن و ناوهای جنگی همراه آن‌را هدف قرار دادند. درادامه و در ۱۸ و ۱۹ مارس، حملات دیگری به این ناو و کشتی‌های همراه انجام شد که شامل موشک‌های کروز و پهپادها بود. «نیویورک‌تایمز» گزارش داد که چندین جنگنده آمریکایی درآستانه سرنگونی توسط پدافند یمنی بودند، هرچند این‌مسئله تأیید نشد. در یکی از قابل‌توجه‌ترین عملیات‌ها در مارس ۲۰۲۵، نیروهای یمنی با شلیک ۱۸ موشک بالستیک و کروز و یک پهپاد، ناو هری ترومن و شناورهای همراه آن‌را هدف قرار دادند. اگرچه مقامات آمریکایی ادعا کردند برخی از حملات دفع شده و موشک‌ها به اهداف نرسیده‌اند اما عقب‌نشینی ناو به‌فاصله ۱۳۰۰کیلومتری از منطقه عملیات، نشانه‌ای از تأثیرگذاری این حملات بود. این‌ها به‌گفته یک پژوهشگر یمنی، به نقطه‌عطفی در معادلات نظامی منطقه تبدیل شده و نشان‌دهنده برتری تاکتیکی یمن برابر ارتش‌های پیشرفته است. ناوهای هواپیمابر آمریکا، به‌ویژه ناو کلاس جرالد فورد، به‌عنوان پیشرفته‌ترین شناورهای نظامی جهان شناخته می‌شوند. ناو جرالد فورد که در ۲۰۱۷ در دوره اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به‌بهره‌برداری رسید، با وزن بیش از ۱۰۰هزارتن، طول ۳۳۵متر و توانایی حمل ۸۰ جنگنده، نمادی از فناوری پیشرفته و قدرت نیروی دریایی آمریکا به‌شمار می‌رود. ناوها با نیروی محرکه هسته‌ای، قابلیت حضور ۲۰ساله در دریا بدون نیاز به سوخت‌گیری را دارند و با خدمه‌ای بالغ‌بر ۵۰۰۰نفر، به‌عنوان پایگاه‌های نظامی متحرک عمل می‌کنند. هزینه ساخت هریک‌از ناوها ۱۳میلیارددلار است که با احتساب ۴.۷میلیارددلار هزینه تحقیقات، سرمایه‌گذاری هنگفتی را نشان می‌دهد. بااین‌حال، پیشرفت‌های فناوری تسلیحاتی، به‌ویژه موشک‌های مافوق صوت، پهپادهای ارزان‌قیمت و قایق‌های هجومی بدون سرنشین، کارایی این ناوها را به‌چالش کشیده است. «پیت هگست» وزیر دفاع آمریکا در اظهاراتی صریح در نوامبر ۲۰۲۴ اعلام کرد که ۱۵ موشک مافوق صوت می‌توانند ۱۰ ناو هواپیمابر را در کمتر از ۲۰دقیقه غرق کنند. این اظهارات که بازتابی از نگرانی‌های فزاینده در محافل نظامی آمریکا است، نشان‌دهنده تغییر پارادایم در جنگ‌های دریایی است. یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش کارایی ناوهای هواپیمابر، پیشرفت در فناوری تسلیحات ضدکشتی است. موشک‌های مافوق صوت مانند «دانگ فنگ ۲۷» چین، با برد ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰کیلومتر و توانایی مانور در ارتفاعات پایین، توانایی نفوذ به سامانه‌های دفاعی ناوها را دارند. آمریکا درحال‌حاضر فاقد سامانه‌های دفاعی مؤثر برای ره‌گیری این موشک‌ها است که این‌موضوع آسیب‌پذیری ناوهای گران‌قیمت را تشدید می‌کند. پهپادهای ارزان‌قیمت نیز به چالشی جدی برای ناوهای هواپیمابر تبدیل شده‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که دو حمله پهپادی می‌تواند یک ناو را از کار بیندازد یا حتی غرق کند. «جاناتان هید» روزنامه‌نگار بی‌بی‌سی بااشاره‌به این تهدیدات، اظهار داشته ناوهای هواپیمابر ممکن است در چنددقیقه با سلاح‌هایی به‌ارزش چندهزاردلار نابود شوند. این‌موضوع، هزینه‌های گزاف ساخت و نگهداری ناوها را در برابر سلاح‌های کم‌هزینه و مؤثر، به‌شدت زیرسؤال برده است. قایق‌های هجومی بدون سرنشین نیز تهدیدی نوظهور هستند. در مانوری شبیه‌سازی‌شده در سال ۲۰۰۵، یک زیردریایی کوچک سوئدی موفق به شبیه‌سازی غرق‌کردن ناو رونالد ریگان شد که این‌امر شکنندگی این شناورها در برابر حملات نامتقارن را نشان داد. یمنی‌ها با بهره‌گیری از این تاکتیک‌ها، نشان داده‌اند که می‌توانند با منابع محدود، خسارات قابل‌توجهی به ناوگان آمریکا وارد کنند. «مایکل اوهانلون» مدیر مطالعات سیاست خارجی مؤسسه «بروکینگز» در سال ۲۰۲۱ با بررسی هزینه‌های دفاعی آمریکا، نسبت به آینده ناوهای هواپیمابر ابراز تردید کرد. هزینه‌های سرسام‌آور ساخت و نگهداری این ناوها، در کنار کاهش کارایی آن‌ها در برابر تهدیدات نوین، پرسش‌هایی درباره توجیه اقتصادی و استراتژیک ادامه سرمایه‌گذاری دراین‌حوزه مطرح کرده. «استیو بالیستری» افسر سابق ارتش آمریکا، حتی دوران ناوهای هواپیمابر را پایان‌یافته تلقی کرده و از پیامدهای احتمالی غرق‌شدن یکی از این ناوها، ازجمله ازدست‌رفتن ده‌ها جنگنده، سخن گفته است. ازدیگرسو، حملات یمنی‌ها به ناوهای آمریکایی، پیامدهای گسترده‌تری برای سیاست خارجی واشنگتن داشته. این حملات نه‌تنها اعتبار نظامی آمریکا را در منطقه به‌چالش کشیده بلکه هزینه‌های لجستیکی و مالی سنگینی را به پنتاگون تحمیل کرده. کارزار نظامی آمریکا علیه یمن با خسارات قابل‌توجهی همراه بوده و سقوط یک جنگنده اف-۱۸ از عرشه ناو ترومن در آوریل ۲۰۲۵، نمونه‌ای از این هزینه‌ها است. حملات نیروهای یمنی به ناوگان دریایی آمریکا در دریای سرخ از اکتبر ۲۰۲۳، تأثیرات قابل‌توجهی بر اعتبار و کارایی نیروی دریایی آمریکا داشته است. این حملات که درحمایت‌از فلسطین و درواکنش‌به حمایت آمریکا از اسرائیل در جنگ غزه آغاز شد، بااستفاده‌از موشک‌های بالستیک، کروز، پهپادهای انتحاری و قایق‌های تندرو، ناوهای هواپیمابر و کشتی‌های تجاری مرتبط با آمریکا و متحدانش را هدف قرار داده است. این عملیات‌ها، به‌رغم محدودیت‌های نظامی و اقتصادی یمن، چالش‌هایی بی‌سابقه برای نیروی دریایی آمریکا ایجاد و پرسش‌هایی درباره تداوم سلطه دریایی این‌کشور مطرح کرده. روزنامه «وال‌استریت ژورنال» گزارش داده که یمنی‌ها با توان موشکی و پهپادی خود، مجهزترین ناوگان دریایی جهان را به‌چالش کشیده‌اند، ‌طوری‌که ناو یواس‌اس هری ترومن در حملاتی نظیر عملیات ژانویه ۲۰۲۵ مجبور به عقب‌نشینی شد. حملات که بیش از ۱۹۰مورد علیه کشتی‌ها گزارش شده، تجارت جهانی در دریای سرخ را تا ۷۰درصد کاهش داده و دو کشتی را غرق کرده است. یکی از مهم‌ترین پیامدهای حملات، آشکارشدن آسیب‌پذیری ناوهای هواپیمابر در برابر تسلیحات نوین مانند موشک‌های فراصوت و پهپادهای ارزان‌قیمت است. این تسلیحات، با هزینه‌ای اندک درمقایسه‌با ناوهای ۱۳میلیارددلاری، توانسته‌اند خسارات قابل‌توجه وارد کنند. مثلاً در دسامبر ۲۰۲۴، یک جنگنده اف-۱۸ به‌دلیل آتش خودی از ناو ترومن سرنگون شد و در مارس ۲۰۲۵، حملات یمنی‌ها با ۱۸ موشک و پهپاد، این ناو را به‌فاصله ۱۳۰۰کیلومتری عقب راند. این‌رویدادها نشان‌دهنده ضعف سامانه‌های دفاعی آمریکا در برابر تاکتیک‌های نامتقارن یمن است. پنتاگون و کنگره آمریکا نیز نگران‌اند که این درگیری‌ها آمادگی کلی نیروهای آمریکایی را تضعیف کند؛ درگیری‌هایی که هزینه‌های سنگینی، ازجمله ۱.۵ میلیارددلار خرج مهمات، به این‌کشور تحمیل کرده است. علاوه‌بر خسارات مادی، این حملات اعتبار نظامی آمریکا را در منطقه خدشه‌دار کرده است. ناو یواس‌اس دوایت آیزنهاور در هفت‌ماه درگیری تنها یک سفر کوتاه در دریای سرخ انجام داد که نشان‌دهنده فشار مداوم یمنی‌ها بر عملیات لجستیکی آمریکا است. «مجله نشنال اینترست» نیز گزارش داده که این حملات نفوذ آمریکا در شرق مدیترانه را کاهش داده است. درمجموع، حملات یمنی‌ها نه‌تنها کارایی ناوهای هواپیمابر را زیرسؤال برده، بلکه واشنگتن را وادار به بازنگری در راهبردهای نظامی و هزینه‌های دفاعی خود کرده است. این درگیری‌ها که شدیدترین نبردهای دریایی آمریکا از جنگ جهانی دوم توصیف شده‌اند، ضرورت بازتعریف نقش ناوهای گران‌قیمت در برابر تهدیدات نوین را برجسته کرده. یمنی‌ها با وجود محدودیت‌های شدید اقتصادی و نظامی، به چالشی غیرمنتظره برای نیروی دریایی آمریکا در دریای سرخ تبدیل شده‌اند. از اواخر ۲۰۲۳، درگیری‌های دریای سرخ که شدیدترین نبردهای دریایی آمریکا از جنگ جهانی دوم توصیف شده، حدود ۳۰ کشتی، معادل ۱۰ رصد ناوگان فعال آمریکا را درگیر کرده است. آمریکا ۱.۵میلیارددلار مهمات برای بمباران یمن هزینه کرده، اما نتوانسته ناوبری امن در دریای سرخ را احیا کند. یمنی‌ها از اکتبر ۲۰۲۳ حملات موشکی و پهپادی به کشتی‌های مرتبط با اسرائیل و اهداف در فلسطین اشغالی را آغاز کردند. در ۱۹ اکتبر ۲۰۲۳ و در نبردی ۱۰ساعته، ناو یواس‌اس کارنی با شلیک ۱۲ پهپاد و چهار موشک کروز غافلگیر شد. حملات مداوم یمن، ناوهایی مانند یواس‌اس دوایت آیزنهاور را تحت‌فشار قرار داده به‌طوری‌که این ناو تنها یک سفر کوتاه در هفت‌ماه انجام داد. اقدامات نیروهای مسلح یمن علیه ناوهای هواپیمابر آمریکایی، به‌ویژه ناو یواس‌اس هری ترومن، نشان‌دهنده تحول عمیقی در جنگ‌های دریایی است. این‌اقدامات که بااستفاده‌از موشک‌های مافوق صوت، پهپادهای ارزان‌قیمت و تاکتیک‌های نامتقارن انجام‌شده، نه‌تنها کارایی ناوهای هواپیمابر را زیرسؤال برده، بلکه معادلات قدرت در منطقه را تغییر داده. درحالی‌که ایالات‌متحده همچنان به سرمایه‌گذاری‌های کلان در ناوگان دریایی خود ادامه می‌دهد، تهدیدات نوظهور و توانایی‌های نیروهای یمنی نشان می‌دهد که دوران سلطه بلامنازع این شناورها به‌پایان رسیده. این تحولات، واشنگتن را وادار به بازنگری در راهبردهای نظامی و هزینه‌های دفاعی خود کرده و پرسش‌های جدیدی درباره آینده جنگ‌های دریایی و نقش فناوری‌های نوین در آن مطرح ساخته است.